Elementlar va sulfidlar

 

 

Galenit  –  PbS. 

Mineralningnomi  lotincha    «galena»-qo’rg’oshin    rudasi  so’zidan  kelib 

chiqqan.  Sinonimi:  U    qo’rg’oshindek    yaltiroqdir.  Xillari:  selanli  galenitdir.  Galenitning 

«svinchak»  deb  aytiladigan  fizik  xili  galenitning    mayda  donali  zich  xira  massasidan  iborat. 

Kristallari kub shaklida. Rangi qo’rg’oshindek kulrang. Chizig’i kulrang-qora va metaldek yaltiroq. 

Qattiqligi  2-3.  Ulanishi  kub  bo’yicha  o’ta  mukammal.  Sol.  Og’.  7,4-7,6.  Eng  muhim  qurg’oshin 

rudasi. 

 

 

Kinovar – HgS

 (nomi Hindistondan kelib chiqqan deb taxmin qilinadi, ularda qizil smola, 

kinovar  «ajdarho  qoni»  deyiladi).  Simob  sulfidi  ikki  modifikaciyada  –  kinovar  va  metacinabarit. 

Tarkibida Hg – 86,2%, S – 13,8%. Singoniyasi – trigonal, uning qalin tabletkasimon va romboedr 

kristallari  uchraydi,  ba`zan  noto`g`ri  shaklli,  xol-xolli  donalar  holida,  ba`zan  kukinsimon  gardlar, 

yupqa po`stloq tariqalarida bo`ladi. Rangi qizil, ba`zan qo`rg`oshindek kulrang bo`lib tovlanadi. U 

kuchli  yarim metall kabi  yaltiraydi.  Uning qattiqligi  –  2-2,5 mo`rt  mineral.  Ulanish  tekisligi  ba`zi 

yo`nalishi  bo`yicha  mukammal,  solishtirma  og`irligi  8,  u  elektrni  yomon  o`tkazadi.  Kinovar  va 

metasenobarit–past  haroratli  gidrotermal    (teletermal)  jarayonda  yuzaga  keladi.  Ba`zan  vulkan 

jinslari  natijasida  ham  ro`yobga  keladi.  Kinovar  hosil  qiluvchi  teletermallardagi  tog`  jinslari 

kvarslashadi (jesperoidlar yuzaga keladi), sericitlashadi, kaolinlashadi va seolitlashadi. 

---

Kinovar  konlarida  qo’yidagi  yetakchi  ma`dan  minerallari  –  kinovar,  metasenabarit, 

antimonit,  realgar,  auripigment,  aynama  ma`dan  (bleklaya  ruda)  hamda  kvarts  mayda  donalardan 

xalsedongacha, ba`zan fluorit, barit va karbonatlar birga uchraydi. 

Dunyoda eng yirik konlari Almaden (Syudad-Real) Ispaniyada mavjud. Ushbu kondan 200 

yildan  ortiq  simob  olinmoqda,  ma`lumotlarga  qaraganda  zaxirasi  yana  100  yilga  yetadi. 

Ukrainadagi  Nikitovsk,  Haydarkon  qirg`iziston  va  Respublikamizning  Turkiston  tog`larining 

shimoliy  etaklarida  (Qorasuv,  mix  va  boshqalar)  topilgan.  Kinovar  simob  olinadigan  birdan-bir 

manba  hisoblanadi.  Simob  oltinni  amalьgamalashda,  kimyoviy  tayyorlashda,  fizik  asboblarda  va 

portlovchi simob Hg(CNO) detonatorlar uchun portlovchi modda tayyorlashda ishlatiladi.