Элементы квантовой биофизики

Нурланишли ўтиш йўли

• Бунда қўзғалган ҳолат яшаш даврини, нурланиш бўйича биринчи тартиб кинетика атамалари ёрдамида аниқлаш мумкин. Агар нурланиш қўзғалган ҳолатдан асосий ҳолатга қайтишнинг бирдан- бир йўли бўлса, у ҳолда бу ҳолатдан чиқиш тезлик константасига тескари бўлган катталик қўзғалган ҳолатнинг табиий яшаш даври деб аталади.
• Қўзғалган S1ҳолатдан асосий So ҳолатга ўтишда содир бўладиган нурланиш флуоресценция деб аталади.
• Флуоресценциянинг табиий яшаш даври кўпчилик органик молекулалар учун 10-9 -10-6 сек. билан ҳарактерланади.
• Қўзғалган Т1ҳолатдан асосий So ҳолатга ўтиш билан кечадиган нурланиш фосфоресценция деб аталади ва табиий яшаш даври 10-3-10 сек. вақт оралиғида бўлади.

Флуоресценция спектрининг шакли (Каши қоидаси) ва квант чиқиши (Вавилов қонуни) қўзғатувчи нур тўлқин узунлигига боғлиқ бўлмайди, чунки флуоресценция нурланиши ҳар доим қўзғалган So ҳолатнинг энг тубан сатҳидан бошланади:

• Флуоресценция спектрининг шакли (Каши қоидаси) ва квант чиқиши (Вавилов қонуни) қўзғатувчи нур тўлқин узунлигига боғлиқ бўлмайди, чунки флуоресценция нурланиши ҳар доим қўзғалган So ҳолатнинг энг тубан сатҳидан бошланади:
• q = n / N,
• бу ерда: q – квант чиқиши, n – чиқариладиган квантлар сони, N-ютилган квантлар сони.
• Стокс қонунига биноан, флуоресценция максимуми, молекуланинг ютиш максимумига нисбатан узунроқ, тўлқин соҳасида ётади (чунки ютилган энергиянинг бир қисми иссиқликка айланади).

Нурланишсиз амалга ошувчи ўтишлар

• 1) бир хил мультиплетликка эга, ҳар хил электронли қўзға-лиш ҳолатлариаро молекулалар ичи нурланишсиз ўтишлар, яъни синглет-синглет (S1So) ва триплет-триплет (T2T1) ўтишларда мавжуд бўлиб, бундай ўтишлар ички конверсия (ИК) деб аталади.
• 2) ҳар хил мультиплетликка эга ҳолатлараро молекуляричи ўтишлар, яъни (S1  T1, T1  So), бундай ўтишлар интер-комбинацион конверсия (ИК) деб аталади.
• Молекула тузилиши назариясидан маълумки, молекуляр ор-биталлар , n ва .-типларига бўлинади. Қўзғалиш пайти-да электрон -орбиталдан, қўзғалган *-орбиталга ўтади ва бундай ўтиш   * ўтиш деб аталади. Органик молекула-ларда кўпинча   *, n  * ва n  * - ўтишлар қайд этилиб, улар заряд ташилиш билан боғлиқ ҳисобланади.