10
1-Bob. Elektrotexnika materiallarining klassifikasiyasi
1.1. Moddalarning tuzilishi
Har bir atom proton va neytronlardan tashkil topgan yadrodan hamda uning
atrofida aylanadigan elektronlardan tashkil topgan bо‘ladi. Atom yadrosi musbat
zaryadlangan bо‘ladi va atom xajmining juda kichik qismini egallaydi. Atomning
musbat zaryadli bо‘lishi unda protonnikidan biroz katta bо‘lgan neytronda xech
qanday zaryad yо‘q, ya’ni u elektr jihatdan butkul neytral (1.1-rasm).
1.1-rasm. Moddalar strukturasi
Elektronlar manfiy zaryadlarni tashuvchilar hisoblanadi, elektronning massasi
protonnikidan taxminan 1840 marta kichikdir. Yadrodagi protonlar soni yadroni
о‘rab turgan elektronlar soniga teng, shuning uchun ham atom umuman neytraldir,
ya’ni elektr zaryadiga ega emas. Vodorod atomining tuzilish shemasiga e’tibor
beraylik. Uning yadrosi bitta proton va bitta neytrondan iborat, yadro atrofida esa
bitta elektron harakatlanadi.
1
Yadrodagi protonlar soni D.I. Mendeleyev davriy sistemasidagi elementning
atom nomeriga teng. Protonlar soni Z va neytronlar soni N ning yig‘indisi massasi
soni deb ataladi:
A = Z + N
( 1.1)
1
T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 2009. 5-bet
11
Bundan tashqari mana shu elektron atomni tashqi qavatini tо‘ldiradi. Biz
ximiyadan bilamiz agar ortiqcha bо‘lsa olamiz, kam bо‘lsa tо‘ldiramiz (1.2-rasm).
Yadro elektroni
proton neytron
1.2.–rasm. Vodorod atomining tuzilish shemasi
Bu tо‘ldirish yoki olish о‘z-о‘zidan bо‘lmaydi albatta, buning uchun ham
nimadir kerak bо‘ladi. Bu jarayon qandaydir reaksiyani talab etadi. Gaz, suyuq va
qattiq jismlar atomlardan, molekula va ionlardan tashkil topganligi ma’lum (1.3-
rasm).
a) b)
1.3-rasm. Moddalarning tuzilishi
2
Atomlarning o’lchamlari angestren tartibida bо‘ladi. Gaz molekulalari esa har
xil atomlar sonidan tuzilgan. Misol uchun – geliy, argon, neon bular bir atomli
gazlar, vodorod, azot, kislorod - bular ikki atomli molekula, uch atomli, ammiak
molekulasi 4 atomli; metan esa – 5 atomli. Bu atomlarni tashqi elektron qavatlariga
2
Callister,William D., Materials science and engineering: an introduction, 7th ed.p.cm/ - Printed in the United States
of America/ John Wiley & Sons, Inc.- 2007. 8-bet.
12
qarab har xil bog‘lanishlar bо‘ladi. Shu sohada ba’zi bir bog‘lanishlarni kо‘rib
chiqish maqsadga muvofiq bо‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |