Elektrotexnika materiallari

 
1.2. Ichki atom bog‘lanishlari 
Kovalent bog‘lanish deb bog‘lanish elektronlar hisobiga atomlarni bir-biri 
bilan bog‘lanishida yuzaga keladigan jarayonga aytiladi, oxirida ikkita atomli 
molekulalar bitta umumiy holatga keladi (1.4-rasm). 
a) b) 
1.4-rasm. Kovalent bog‘lanish 
Kovalent bog‘lanish asosan molekulalarda kuzatiladi, bundan tashqari faqat 
molekulalarda emas balki atomlar orasida ham bо‘lishi mumkin, kristall panjarani 
tuzilishiga bog‘liq bо‘ladi. Kovalent boglanishni yana xususiyati unda faqat bir xil 
atomlar emas balki boshqa xil atomlar ham bо‘ladi (1.5-rasm).
3
a) b) c) 
1.5-rasm. Gidrogen va Floura atomlarining kovalent bog‘lanishi 
Ion bog‘lanish - bu bog‘lanish asosan musbat va manfiy ionlarning tortishish 
kuchiga bog‘liq bо‘ladi. Qattiq jismlarda ion strukturasini harakterlanishi yuqori 
3
Bijay_Kumar Sharma., Electrical and Electronic Materials Science./ - OpenStaxCNX,/ Indiya – 2014, 4-bet. 

---

13 
mexanik baquvvatligi va yuqori temperaturada eritilishiga bog‘liq bо‘ladi (1.6-
rasm). 
1.6–rasm. Ion bog‘lanish 
Metall bog‘lanish - bu bog‘lanish ham qattiq jismlar kristaliga tegishli bо‘lib, 
bizga ma’lumki metallar yuqori elektr о‘tkazuvchanlik hususiyatiga ega 
bо‘lganligidadir, shuning uchun ham metallarda erkin elektronlar zich joylashgan 
bо‘ladi. Elektronlarni xususiyatiga qarab (elektrо‘tkazish jarayonida qatnashishi 
elektr о‘tkazuvchanchanlik deyiladi) (1.7-rasm). 
(- C
1
– C
1
-C - C - ) ( -C - H – C – H - ) 
1.7– rasm. Vodorod va uglerodlarning bog‘lanishlari 
Metall bog‘lanishda asosan kamayadi erkin elektronlarga nisbatan valent 
elektronlarning kinetik energiyasi (1.8-rasm). 
a) b) 
1.8-rasm. Metal bog’lanishlari 

---

14 
Vander-Vaals bog‘lanish - bu bog‘lanishni barcha bog‘lanishlarda kuzatish 
mumkin, lekin ularni bog‘lanishi juda ham kuchsiz shuning uchun kо‘p hollarda 
uni hisobga olinmaydi (1.9-rasm).
4
a) b) 
1.9-rasm. Vander-Vaals bog‘lanish 
Bu bog‘lanishni о‘zi esa yoki uni hosil qilish uchun qachonki katta bosim va 
past temperatura kerak bо‘ladi, yana bitta sharti ular faqat tashqi elektron qavatlari 
tо‘lgan elementlar bо‘lishi kerak, agar tashqi qavati tо‘lmagan bо‘lsa bu 
bog‘lanishni hosil qilib bо‘lmaydi. Bog‘lanishni yana oddiyroq qilib tushuntirsak, 
kemalarni pristinlarga maxsus zanjirlarda bog‘lashsa yana qо‘shimcha qilib 
ingichka bir arkon xam boglanadi, agar biz zanjirni bо‘shatsak kema fakat arkonda 
koladi lyokin bu xol shuncha davom etishi mumkinki fakat xech kanday tashki 
ta’sir bо‘lmasa, misol shamol, tо‘lkin va boshkalar, shungacha kema tinch turadi, 
keyin buzilishimumkin mana bu boglanishning mohiyati.