Elektrotehnika va elektronika

V bob. 18-mavzu.  
QAYTA TIKLANUVCHI ENERGIYA MANBALARI. 
Reja:  
18.1
 
Fotoelementlar, 
18.2
 
Invertorlar, 
18.3
 
Yuqori hajmli akkumulyatorlar, 
18.4
 
Mikrogeslar, 
18.5
 
Biogazgeneratorlar, 
 
18.1. 
Fotoelementlar. 
Fotoelementlar– yorug’lik tushishi bilan elektr yurituvchi kuchi (foto EUyK) hosil qiladigan qurilma. 
Fotoelementlarni elektr vakuumli va yarim o’tkazgichli  turlarga ajratiladi(18.1-rasm.).
 
 
 
18.1-rasm. Fotoelement turlari. 
 
Hozirda dunyodagi barcha ma’lum fotoelementlar ikkita katta guruhga bo’linadi: 
1.
 
Kristall kremniyli, yupqa plyonkali fotoelementlar; 
2.
 
Organik fotoelementlar. 
 

---

251 
 
Kristall  kremniyli  fotoelementlar  - 
Kristall  kremniyli  fotoelementlar  bu  boradagi  dastlabki 
texnologiyalardan hisoblanadi. Ushbu texnologiyalardan qator yillar davomida kosmonavtikada foydalanib 
kelinmoqda. 
 
Kremniyli  fotoelement  ikki  qatlamdan  iborat.  Ichki  qatlam  –  yuqori  tozalikdagi  kristall  kremniy, 
tashqi qatlam esa qo’shimchalar (masalan fosfor) qo’shilgan kremniydan iborat vo’ladi.  
 
Monokristall va polikristall fotoelementlar
 - Monokristall kremniy yuqori sofligi evaziga eng yuqori 
(18% gacha) foydali ish koeffitsientiga (FIK) va eng uzoq xizmat muddati (50 yilgacha) ega. Uni tayyorlash 
texnologiyasi murakkab hisoblanadi. 
Polikristall kremniyni tayyorlash nisbatan engilroq, shunga yarasha FIK-15%, xizmat muddati esa 25 
yilgacha. Shu sababli odatda bunday panellar arzonroq narxlarda taklif etiladi. 
Bundan  tashqari  yana  ham  arzonroq  amorf  kremniydan  tayyorlangan  quyosh  panellari  mavjud 
bo‘lib, ularning FIK-8-10%, xizmat muddati esa 8-10 yildan ortmaydi(18.2-rasm.). 
 
18.2.-rasm. Chapdan monokristalli, polikristalli va elastik asosli
 
 quyosh elementlari. 
 
Yupqa plyonkali fotoelementlar - Amorf kremniy asosidagi elementlardan yasalgan (CIS (CIGS) va 
CdTe 
тех
nologiyalari)  yupqa  plyonkali  fotoelementlar  ko’p  tarqalgan  bo’lib,  ularning  narxi  qariyb  ikki 
marta arzon. 
 
CIS (CIGS) fotoelementlari –  
CIS — Copper Indium Selenide, selenning mis va indiy bilan birikmasi, 
CIGS — Copper Indium Gallium Selenide,  selenning mis,indiy va galliy bilan birikmasi.      

---

252 
 
Bunday elementlarda kremniy umuman yo’q. Ularning FIKsi 11%ni tashkil etadi. Bu ko’rsatkich yupqa 
plyonkali fotoelementlar orasida eng yuqorisi hisoblanadi. Bundan tashqari ular ob-havoning bulutli, uncha 
yorug’ bo’lmagan paytlari boshqalardan samaraliroq ishlaydi. 
 
CdTe fotoelementlari - Bunday fotoelementlar asosida kadmiy va tellur birikmalari yotadi. FIKsi 9%.