Elektrotehnika va elektronika

 
17.3.  Differentsial kuchaytirgichlar. 
Ikki signal farqini kuchaytiruvchi qurilma 
differentsial kuchaytirgich
 deyiladi. Chiqishdagi signal 
Har bir kirish signaliga emas, balki ularning ayirmasiga bog‘liqdir. Eng oddiy differentsial  kuchaytirgich 
umumiy emitter qarshilik ulangan  ikkita bir xil tranzistor asosida quriladi (17.4-rasm). 
 
17.4-rasm. Differentsial kuchaytirgichlar ulanish sxemasi. 
 
Kirish  kuchlanishlari  tranzistorlar  (VT
1
  va  VT
2
)  ning  baza-emitter  o‘tishiga  beriladi.  Bu 
kuchlanishlarning ayirmasi bir necha millivoltdan ortmasa, kuchaytirgich  VAT(VAX) ning chiziqli qismida 

---

244 
 
ishlaydi. Uning kuchaytirish koeffitsienti 100 ga yaqindir. Chiqish qismilari 1` va 2` dan chiqish kuchlanishi 
olinadi. Kuchaytirgichning uzatish koeffitsienti: 
2
1
'
2
'
1
)
(
chiq
chiq
chiq
U
U
U
p
K
                             (17.5) 
  Kuchaytirilganda  bir  xil  tranzistorlarni  topish  juda  qiyin.  Shu  sababdan  mikrosxema  asosida 
tuzilgan differentsial kuchaytirgich kaskadlaridan foydalaniladi. K118UL1 shunday sxemalarning namunasi 
bo‘la oladi. O‘zgarmas tok kuchaytirgichlari asosida turli matematik operatsiyalarni bajaruvchi operatsion 
kuchaytirgichlar qurish mumkin. Operatsion kuchaytirgichlar (OK) yuqori kuchaytirish koeffitsienti, katta 
kirish va chiqish qarshiligi bilan xarakterlanadi.  
OK kirish diffenrentsial kuchaytirgichlaridan iboratdir (17.5-rasm). Kuchaytirgich inventorlovchi (-) 
va noinvertorli (+) kirishga egadir. Sxemalarda OK uchburchak tarzidan ifodalanadi (17.5-rasm, a). Signal 
qaysi kirishga berilganiga qarab OK inventorlovchi yoki noinvertorlovchi usullarda ulanadi. 
  Inventorlovchi usulda kirish kuchlanishi OK ning noinvertorlovchi kirishiga beriladi (17.5-rasm, v), 
Noinvertorlovchi kirish esa nol potentsialga egadir. 

---

245 
 
 
17.5-rasm. Operatsion kuchaytirgich sxemasi va tavsifi.