Elektrotehnika va elektronika


mustaqil  va  o‘z-o‘zidan qo‘zg‘atishli



Download 7,5 Mb.
Pdf ko'rish
bet165/256
Sana01.01.2022
Hajmi7,5 Mb.
#297691
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   256
Bog'liq
UphaxUDZs1c53MJuQsuepgecspD0Xy8OHyiIDkeO

mustaqil
 va 
o‘z-o‘zidan qo‘zg‘atishli
 
o‘zgarmas tok generatorlariga bo‘linadi. Agar generatorning 


173 
 
qo‘zg‘atuvchi chulg‘ami  tashqi  tok manbaidan ta’minlansa mustaqil,  o‘z  yakoridan  ta’minlanganda esa 
o‘z-o‘zidan qo‘zg‘atishli generator olinadi.  
O‘z-o‘zidan qo‘zg‘atishli generatorlar o‘z navbatida  
 
parallel (shunt),  
 
ketma-ket (series) va  
 
aralash (kompaund)  
qo‘zg‘atishli generatorlarga bo‘linadi.  
Parallel  qo‘zg‘atishli  generatorda  qo‘zg‘atuvchi  chulg‘am  yakor  chulg‘amiga  parallel  ulansa, 
ketma-ketlikda  ketma-ket  ulanadi,  aralashlikda  esa  qo‘zg‘atuvchi  chulg‘am  ikkita  bo‘lib,  ularning  biri 
yakor chulg‘amiga parallel, ikkinchisi ketma-ket ulanadi.  
13.4-rasmda: 
a — 
mustaqil; 
b — 
parallel; 
v — 
ketma-ket; 
g — 
aralash va 
d — 
o‘zgarmas magnit 
bilan  qo‘zg‘atishli  generatorlar  ulanishining  prinsipial  sxemalari  ko‘rsatilgan.  13.4-rasm, 
d
  dagi 
generator sxemasida qo‘zg‘atuvchi chulg‘am bo‘lmaganligi sababli uning o‘rnida o‘zgarmas magnit belgisi 
ko‘rsatilgan. 
 
13.4-rasm. Generatorlar ulanishining prinsipial sxemalari. 
Generatorning ishlash jarayonda uning yakor chulg‘amida 
E
ya
 = k
E
 pF 
ga teng bo‘lgan EYuK hosil 
bo‘ladi.  EYuK  hosil  bo‘lgan  yakor  chulg‘amiga  yuklama  sifatida  biror  elektr  iste’molchisi  ulansa,  u 
holda yakor zanjiridan yuklama toki I
ya
 o‘tadi. 
Bunda yakor zanjiri uchun EYuKlarning quyidagi muvozanat tenglamasini tuzish mumkin:   
,
R
I
U
R
I
R
I
Е
я
я
н
я
я
                                            (13.1) 
 


174 
 
Bunda:  
н
я
R
I
U
 
— generator qismalaridagi kuchlanish (yuklama kuchlanishning tushuvi);  
н
R
 — 
yuklama qarshiligi;  
)
(
ч
с
к
к
я
я
я
R
R
R
R
R
I
R
I
— 
tegishlicha yakor, qo‘shimcha qutb, 
kompensatsiyalovchi va ketma-ket chulg‘am hamda chutka qarshilikla-rida kuchlanishning tushuvi. 
Agar yakor chulg‘amiga yuklama ulanmasa, u holda 
I
ya
 = 0
 bo‘ladi. Generatorning yuklamasiz, ya’ni 
I
ya
 = 0
  bilan ishlash rejimi salt ish rejimi deb ataladi. Demak, salt ish rejimida generator kuchlanishi 
uning  yakorida  hosil  bo‘lgan  EYuK  ga  teng,  ya’ni 
U=  E
ya 
bo‘ladi.  Yuklama  berilishi  bilan  generator 
kuchlanishi yakordagi e. yu. k. ga nisbatan 
I
ya
Σ
R  
hisobiga kam, ya’ni 
R
I
E
U
я
я
                                                                          (13.2) 
bo‘ladi. Generatorni ishlatish uchun, dastavval, uning yakorini birlamchi motor bilan kerakli chastotada 
aylantirish  zarur.  Bunda  generator  vali(o’qi)ga  ta’sir  etuvchi  momentlarning  muvozanat  tenglamasi 
quyidagicha ifodalanadi: 
 
,
0
1
эм
М
М
М
                                                              (13.3) 
bunda     
M
1
 — 
birlamchi motorning aylantiruvchi momenti; 
M
0
 — 
salt ish momenti (yuklamasiz ishlayotgan generator yakorini aylantirishda 
mexanik ishkdlanishlarga sarflanadigan moment); 
M
em
 — 
elektromagnit moment (yuklama 
bilan ishlayotgan generatorda hosil bo‘luvchi moment). 
  Generator  elektromagnit  momentining  ifodasi  quyidagicha  aniqlanadi.  YUklama  bilan 
ishlayotgan  generator  chulg‘amining  har  bir  parallel  shoxobchasidan 
а
I
i
я
я
2
 
ga  teng  bo‘lgan  tok 
o‘tadi.  
        Yakorning  tokli  o’tkazgichlariga  asosiy  qutbdagi  magnit  oqim  ta’sir  etishi  natijasida  elek-
tromagnit  kuch 
R
ei
 
hosil  bo’ladi.  13.5-rasmda  yakorning  har  bir  tokli  o‘tkazgichiga  ta’sir  etuvchi 
elektromagnit kuch ko‘rsatilgan. Bu kuchning qiymati 
l
i
В
F
я
ур
эм
 bo‘lib, uning yo’nalishi chap qo‘l 
qoidasiga binoan aniqlanadi.   
 


175 
 
 
13.5 – rasm. Generatorda hosil bo‘ladigan elektromagnit momenti. 
Yakor o‘tkazgichlariga ta’sir etuvchi elektromagnit moment ifodasini quyidagicha yozish mumkin:  
            
,
,
2
Нм
Фl
k
Фl
а
рТ
М
я
м
я
эм
 
                           (13.4) 
bunda 
const
a
pN
k
м
2
  —  moment  doimiysi  deb  ataluvchi  va  mashina  parametrlari  bilan 
aniqlanuvchi  o‘zgarmas  koeffitsient.  Generatordagi  elektromagnit  momentning  qiymati  qutblardagi 
magnit,  oqim 
F
  bilan  yakor  toki 
I
ya
  ga  proportsional  bo‘lib,  uning  yo’nalishi  birlamchi  motorning 
aylantiruvchi momentiga teskari bo‘ladi (13.5-rasm).  
Shuning  uchun  generatorda  hosil  bo’ladigan  elektromagnit  moment 

Download 7,5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   161   162   163   164   165   166   167   168   ...   256




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish