Elektrostatika к. P. Abduraxmanov, V. S. Xamidov

Bir – biridan r masofada turgan q1 va q2 zaryadlar tizimlarining har biri boshqasining maydonida quyidagi potensial energiyalarga

ega bo‘ladilar

qo‘zg‘almas nuqtaviy zaryadlar tizimlarining o‘zaro ta’sir energiyasi

Potensiallari bir xil bo‘lgan sirtlar – ekvipotensial sirtlardir

Bir xil potensial qiymatlarga ega bo‘lgan nuqtalar majmuasi – ekvipotensial sirtlar keltirilgan

φ = const .

Ekvipotensial sirtlar bo‘ylab zaryadni ko‘chirishda bajarilgan ishlar nolga teng.

chunki
+q
+q
Zaryad ekvipotensial sirtda l masofaga ko‘chirilganda

Kuchlanganlik chiziqlari ekvipotensial sirtlarga perpendikulyardir.
Zaryad kuchlanganlik chizig‘I bo‘ylab x masofaga ko‘chirilgan bo‘lsin
- Kuchlanganlik va potensiallar farqi orasidagi bog‘lanish

Kuchlanganlik va potensiallar farqi orasidagi bog‘lanish

Istalgan yo‘nalishdagi berilgan nuqtada elektr maydoni kuchlanganligining vektori tashkil etuvchilari shu nuqtada potensialdan olingan xosilaning manfiy qiymatiga teng.

Е elektrostatik maydon kuchlanganligi birlik masofaga minus ishora bilan olingan d potensialning o‘zgarishiga son jihatidan teng bo‘lgan kattalikdir. Е vektor potensialning kamayishi tomon yo‘nalgan.

- - umumiy holda

Fazoda potensial o‘zgarishi jadalligini ko‘rsatuvchi

Fazoda potensial o‘zgarishi jadalligini ko‘rsatuvchi

kattaliklar –

potensial gradienti nomi bilan ataladi - grad .

- Gamilton operatori (nabla

Gradient – sirt normaliga yo‘nalgan vektordir. Tenglamadagi minus ishora elektrostatik maydon kuchlanganligi vektori son jihatidan potensial gradientiga teng bo‘lib, potensial tushushu tomon yo‘nalganligini bildiradi.

Operator “uyi”

Bir tekis zaryadlangan sfera potensiali

Sfera tashqarisidagi r > R sohadagi

potensial

r < R sfera ichidagi sohada potensial barcha nuqtalarda bir xildir

Zaryadlangan har xil konfigurasiyali jismlar maydonlarini hisoblash

Zaryadlangan

cheksiz tekislik

Ikkita
parallel tekisliklar

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Q.P.Abduraxmanov, V.S.Xamidov, N.A.Axmedova. FIZIKA. Darslik. Toshkent. 2018 y.

2. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “Физика”. Дарслик. Тошкент. 2013 й.

3. Q.P.Abduraxmanov, O’.Egamov. “FIZIKA”. Darslik. Toshkent. 2015 y.

4. Douglas C. Giancoli. Physics. Principles with Applicathions. 2004 USA ISBN-13 978-0-321-62592-2.

5. Physics for Scientists and Engineers, Raymond A. Serway, John W. Jewett. 9th Edition, 2012.

6. https://t.me/EstudyUz

PEDAGOGIK DASTURIY VOSITALAR

• https://phet.colorado.edu/en/simulation/legacy/electric-hockey

PEDAGOGIK DASTURIY VOSITALAR

• https://phet.colorado.edu/en/simulation/legacy/efield