Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

10.15.  Aktiv  filtrlar
Silliqlovchi  LC-  va  RC-  filtrlar  qator  kamchiliklarga  ega,
ularning asosiylari  quyidagilar:
1)  filtr  drosselining  kattaligi  va  qimmatligi;
2) silliqlash koeffitsiyentining yuklama tokiga bog‘liqligi;
3)  drosselning  elektromagnit  xalaqitlarni  vujudga  keltirishi;
4)  filtrlarda  o‘tish  jarayonlarining  vujudga  kelishi;
5)  sekin  tebranishlar  va  kuchlanish  o‘zgarishining  to‘sqin-
liksiz yuklamaga uzatilishi;

---

229
6)  RC-filtrlarda  kuchlanish  pasayishining  kattaligi,  kichik
silliqlash qobiliyati va boshqalar.
Bu kamchiliklardan qutulish uchun elektron filtrlardan foyda-
laniladi. Ular tranzistorlarda va integral mikrosxemalarda yig‘iladi.
Ularning  ishlash  prinsiðlari  tranzistor  ma’lum  ish  rejimlarida
o‘zgarmas va o‘zgaruvchan toklar uchun turli qarshiliklarni hosil
qilishga asoslangandir. Bu tranzistorning I
K
= f(U
ke
) tavsifidan ko‘-
rinadi. Tranzistorning o‘zgarmas tok bo‘yicha qarshiligi R
0
= U
ke
/I
K
,
bu  yerda,  I
K 
–  katta,  o‘zgaruvchan  tok  bo‘yicha  qarshiligi  esa
R
~
= U
ke
/I
K
,  bu  yerda  U
ke 
–  katta,  I
K 
–  kichik,  shuning
uchun  R
~
>>R
0
  bo‘ladi.  Tranzistorning  silliqlashni  ta’minlashi
uchun A ishchi nuqtani shunday tanlash kerakki, kollektorga qo‘yil-
gan kuchlanishning o‘zgaruvchan tashkil etuvchisi A ishchi nuqtani
tafsifning tekis oralig‘i chegaralaridan siljitib yubormasin, ya’ni I
k
deyarli o‘zgarishsiz qolishi kerak.
Oddiy  tranzistorli  filtrlarda  yuklama  emitter  zanjiriga  yoki
kollektor zanjiriga ulanadi (10.21-rasm).
10.21-rasm.  Tranzistorning  chiqish  tavsifi.
À
I
x
I
x
U
k nom
U
ke
U

x

I
e
=const

---

230
Yuklama kollektor zanjiriga ulangan filtrda uning rejimi LC-
zanjirning vaqti doimiysi orqali aniqlanadi (10.22-rasm). Bu zanjir,
agar vaqt  doimiysi kirish kuchlanishi pulsatsiyasi  davridan juda
katta bo‘lsa, emitter tokini stabillaydi.
U holda A nuqta kirish kuchlanishi pulsatsiyasi ta’siri ostida
kollektor tavsifining tekis oralig‘i bo‘yicha xarakterlanadi (I
k
 tok
kollektor  potensialiga  deyarli  bog‘liq  emas,  asosan  esa  I
e
emmitter  toki  orqali  aniqlanadi,  shuning  uchun  I
e
= const  ni
ushlab  turishda  kirish  kuchlanishining  har  qanday  o‘zgarishi
faqat  A  nuqtani  o‘ngga  yoki  chapga  I
k
  tok  qiymatini  deyarli
o‘zgartirmasdan siljitadi). U holda I
k
 tok kam o‘zgaradi, yukla-
madagi  U
y
= I
k
  R
yu
  kuchlanish  esa  deyarli  o‘zgarishsiz  qoladi.
Tranzistor  chiqishidagi  sezilarsiz  pulsatsiya  S
2
  kondensator  or-
qali  silliqlanadi.  R
2
  qarshilik  berilgan  rejimni  o‘rnatish  uchun
xizmat qiladi.