Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Past chatota polimerlari. Polivinilxlorid — gazsimon mono-
mer — vinilxlorid N
2
S=SN—Sl ni polimerlash natijasida olingan
qattiq  mahsulot.  Tuzilishining  asimmetrikligi  natijasida  qutbli
dielektrik  hisoblanadi  va  qutbsiz  polimerlarga  nisbatan  pastroq
(yomonroq)  xossalarga  ega.  Polivinilxlorid  suv,  ishqor,  mayda-
langan kislota, moy, benzin va spirt ta’sirlariga bardoshli. U simlar
izolatsiyasi, kabellarning himoya qobig‘i va shunga o‘xshashlarni
ishlab  chiqarishda  keng  qo‘llaniladi.  Zichligi  1,4—1,7  M
2
/m
3
,
tg  = 0,03—0,08,   = 3—5,   = 10
13
—10
14
   · m.
Polimetilmetakrilat — metakril kislota metil efirining (metil-
metakrilat) polimeri — SN
2
—S(SN
3
)(SOOSN
3
). Polimetilmetak-
rilat organik shisha yoki pleksiglas nomi bilan mashhur. Rangsiz

---

63
shaffof material bo‘lib, sovuq, moy va ishqorga nisbatan yuqori
bardoshlilikka ega.
Unga  elektr  yoyi  ta’sir  ettirilsa,  katta  miqdorda  gaz  ajralib
chiqadi  (CO,  N
2
,  CO
2
),  natijada  yoy  so‘nadi.  Shuning  uchun
organik  shishalar  yuqori  kuchlanish  razryadniklarida  yuzaga
keladigan yoylarni tezlik bilan so‘ndirishda qo‘llaniladi. Zichligi 1,2
M
2
/m
3
,  tg  = 0,02—0,08,   = 3,5—4,5,   = 10
11
—10
12
   · m.
Polietilentereftalat  (lavsan).  Ikki  atomli  spirt  (glikol)  NO—
SN
2
—SN
2
—ON va tereftal kislota NOOS—S
6
N
4
—SOON larning
polikondensatsiya  mahsuloti.  Molekular  massasi  30000  tartibda
bo‘lgan  lavsan  yetarli  mexanik  pishiqlik  va  yuqori  yumshash
temperaturasiga (260°C) ega. Ular sintetik tolalar, emallangan sim-
lar izolatsiyasi uchun egiluvchan pardalar tayyorlashda qo‘llaniladi.
Chet elda «maylar», «dakron» nomi bilan chiqariladi. Zichligi 1,1—
1,45 M
2
/m
3
, tg  = 0,002—0,02,  = 3—4,5,  = 10
11
—10
14
  · m.
Epoksid  smola  molekula  tarki bi da  epoksi d  guruh
N
2
S=O=SN
2
 mavjudligi bilan xarakterlanadi. Epoksid smolalar
sof holda uzoq vaqt mobaynida o‘z xossalarini o‘zgartirmasdan
saqlanishi  mumkin.  Lekin  ularga  qotiradigan  qo‘shimchalar
qo‘shilsa, ular tezda qotadilar. Qotish jarayoni sof polimerlashni
namoyon qiladi. Qotiradigan qo‘shimchaning turiga qarab epoksid
smolalar yoki qizitilganda (80—150°Ñ gacha), yoki xona tempe-
raturasida (sovqotish) qotirilishi mumkin. Sovuq qotirilish uchun
tarkibida azot bo‘lgan moddalar (aminlar); qizitilganda qotirilish
uchun — organik angidrid moddalar qo‘llaniladi. Epoksid smola-
lar plastmassa, shisha, keramika, metall va boshqa materiallarga
nisbatan adgeziya (yopishqoqlik)ga ega. Epoksid smolalar yelim,
lok, quyma kompaund, masalan, uncha katta bo‘lmagan transfor-
matorlarni  quyish  yoki  kabel  muftalarini  birlashtiruvchi  aloqa
apparaturalarini yasashda qo‘llaniladi. Zichligi 1,1—1,25 M
2
/m
3
,
tg =0,01—0,03,     = 3—4,    = 10
12
—10
13
   · m.

---

64
Plastik  massalar  (plastmassalar)  —  bu  bir  xil  shakl  va  o‘l-
chamlarga  ega  mahsulotlarni  yasashda  qo‘llaniladigan  kompo-
zitsion material. Buning uchun plastmassa yuqori bosim ta’sirida
(ko‘pincha bir vaqtda qizdirish yo‘li bilan) presslanadi.
Plastmassalar  elektrotexnikada  ham  elektr  izolatsion,  ham
sof  konstruksion  material  sifatida  keng  qo‘llaniladi.  Ko‘pgina
plastmassalar  yuqori  mexanik  pishiqlik,  yaxshi  elektr  izolatsion
xossalarga  va  kichik  og‘irlikka  ega  (plastmassalarning  zichligi,
odatda, 0,9 dan 1,8 M
2
/m
3
 gacha).
Ko‘p  hollarda  plastmassalar  ikkita  asosiy  komponentdan
tashkil  topgan  bo‘ladi:  bog‘lovchi  va  to‘ldiruvchi.  Bog‘lovchi,
odatda,  organik  polimer  bo‘lib,  bosim  ta’sirida  deformatsiya-
lanish xususiyatiga ega bo‘ladi. Hozirgi vaqtda bog‘lovchi kom-
ponent  sifatida  ko‘p  miqdorda  fenolformaldegid  smolalar  ishla-
tiladi. Ular fenol N
5
S
6
—ON (yoki krezol N
3
S—S
6
N
4
—ON) poli-
kondensatsiyasi  natijasidir.  Ular  katalizator  yordamida  ishlab
chiqariladi. Eritmadagi fenol va formaldegid nisbatiga ko‘ra yoki
bakelit, yoki novalak hosil bo‘ladi. Bakelit yuqori mexanik pishiq-
likka ega, lekin egiluvchanligi kam. Bakelit plastmassa, qatlamli
plastmassalar — getinaks, tekstolit va boshqalarni yasashda qo‘lla-
niladi. Novalak qizitilganda ham eruvchanligini saqlab qoladi. U
plastik massalarni yasashda keng qo‘llaniladi. Formaldegid smola-
larning  zichligi  1,25—1,3  M
2
/m
3
,  tg  = 0,01—0,1,   = 5—6,5,
= 10
11
—10
12
  · m.