|
Nanoelektronika o‘lchamlari 0,1 dan 100nmgacha bo‘lgan yarim o‘tkazgich tuzilmalar elektronikasi bo‘lib, mikroelektronikaning mikrominiatyurlash yo‘lidagi mantiqiy davomi hisoblanadi. U qattiq jism fizikasi, kvant elektronikasi, fizikaviy kimyo va yarim o‘tkazgichlar elektronikasining so‘nggi yutuqlari negizidagi qattiq jismli texnologiyaning bir qismini tashkil etadi.
So‘nggi yillarda nanoelektronikada muhim amaliy natijalarga erishildi, ya’ni zamonaviy telekommunikatsiya va axborot tizimlarning negiz elementlarini tashkil etuvchi: getero tuzilmalar asosida yuqori samaradorlikka ega lazerlar va nurlanuvchi diodlar yaratildi; fotoqabul qilgichlar, o‘ta yuqori chastotali tranzistorlar, bir elektronli tranzistorlar, turli xil sensorlar hamda boshqalar yaratildi. Nanoelektron O‘YuIS va GYuIS mikroprotsessorlarni ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi.
Shvetsiya Qirolligi fanlar akademiyasi ilmiy ishlarida tezkor tranzistorlar, lazerlar, integral mikrosxemalar (chiplar) va boshqalarni ishlab chiqish bilan zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalariga asos solgan olimlar – J.I.Alferov, G. Kremer, Dj.S. Kilbini Nobel mukofoti bilan taqdirladi.
Integral mikroelektronika va nanoelektronika bilan bir vaqtda, funksional elektronika rivojlanmoqda. Elektronikaning bu yo‘nalishi an’anaviy elementlar (tranzistorlar, diodlar, rezistorlar va kondensatorlar)dan voz kechish va qattiq jismdagi turli fizik hodisa (optik, magnit, akustik va h.k.)lardan foydalanish bilan bog‘liq. Funksional elektronika asboblariga akusto-elektron, magnitoelektron, kriogen asboblar va boshqalar kiradi.
Nanoelektronika haqida tushunchalar. Nanotranzistorlar.
Nanoelektronika nanotexnologiyalarni rivojlantirishning yetakchi yo‘nalishi hisoblanadi.
Mikroelektronikaning yutuqlari va unda qo‘llaniladigan texnologiyalarning kengayishi zamonaviy nanotexnologiyalarni yaratish uchun asosdir. Axborot texnologiyalari va nanoelektronik tizimlar insoniyatni kommunikatsiya, axborotni qayta ishlash va saqlash tizimlarining rivojlanishi, ishlab chiqarish jarayonini boshqarish va turli xil zamonaviy transport, tibbiy va maishiy texnika va tizimlarni rivojlanishiga olib keladi.
Energiya va atrof-muhit muammolari, global isish va sayyoramizga tahdid soladigan suv tanqisligi, qayta tiklanadigan manbalarning rivojlanishi energiya va yangilarini yaratish, foydalanish samaradorligini oshirish energiya, biotexnologiyani rivojlantirish va undan keng foydalanish va dengizdan ichimlik suvi olish insoniyatning hayotiy muammolariga aylanmoqda.
Shu munosabat bilan tegishli ishlab chiqarishning ahamiyati yuqori samarali katalizatorlar, gaz adsorbentlari va ajratgichlar, yangi va qayta tiklanadigan energiya manbalari uchun yangi materiallardan molekulyar tarmoqlar, elektrodlar va membranalar va yangi kashf etilgan yoki takomillashtirilgan prinsiplarda ishlaydigan konvertorlar, shuningdek nanoelektronik qurilmalar yoki nanoelektronik elementlarga to‘yingan datchiklar va mexanizmlar yordamida boshqariladi.
Integratsiya va ishlashning oshishi, arzon narxlar va energiya sarfini kamaytirish nanoelektronik qurilmalar va tizimlarni ishlab chiqish barqaror tendensiyadir. Biroq, nanoelektronik qurilmalar elementlarining molekulalari bilan taqqoslanadigan kattalikdagi yutuqlari bir qator fizikaviy va texnologik cheklovlar bilan cheklanadi.
Shuning uchun biz asosiy konsepsiyani o‘zgartirishimiz kerak– klassik zarrachalarning xususiyatlariga ega bo‘lgan elektronlar va teshiklarning zaryadlarini uzatish o‘rniga, ular elektronlarning to‘lqin tabiati (elektronlarning spin holati, tunnel qilish, to‘lqin funksiyalarining o‘zaro ta’siri va boshqalar).
Bu ilmiy tadqiqotlar va spektrning maqsadlarini sezilarli darajada kengaytirdi ishlatilgan materiallar. Ko‘p sonli ilmiy natijalar, tahlillar va bashoratlar, o‘quvchiga yo‘nalishni qiyinlashtiradigan va mavjud vaziyat va istiqbollarni tushunish. Birtomondan, nanotexnologiya bu fanlar aro tadqiqotlarning g‘alabasi va uning sanoat foydalanish, lekin ayni paytda istaganlar uchun ekran o‘zlarining ta’lim yetishmovchiliklarini bartaraf etish uchun motivlar yoki imkoniyatlar yetishmasligini va egiluvchanlik yetishmasligini deklaratsiya bilan yashirish ularning faoliyati, erishilgan natijalar va yutuqlarni e’lon qilish nanotexnologik hisoblanadi, shuning uchun ham kalit hisoblanadi ijtimoiy rivojlanish.
Shuning uchun, ular nanotexnologiyalarni rivojlantirish uchun muhim resurslar kerakligini aytganda, kadrlar tayyorlashni, ilmiy tadqiqotlarni tashkil etishni va natijalarni ishlab chiqarishga tatbiq etishni o‘ta puxta tashkil etish ham zarurligini unutmaslik kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
