Elektronika va sxemalar ” fanidan tayyorlagan Mustaqil ta`lim topshiriqlari

Rasm-2.3.a,b

Parallel ulangan zanjirda (6 b-rasm) esa:

Shoxalarning o’tkazuvchanligi:

O’tkazuvchanlik orqali toklarni anqlamoqchi bo’lsak:

Zanjirning umumiy qismidagi tok:

Rasm-2.4.

Elektr zanjirida bir necha manba va qarshiliklar aralash ulangan taqdirda bu zanjirlarni hisoblash uchun Om qonunida foydalanib bo’lmaydi, chunki zanjirni hisoblash natijasida anqlanadigan toklar soni Om qonuni asosida yoziladigan tenglamalar sonidan ortq. Bunday xollarda Kirxgof qonunlaridan foydalaniladi. Kirxgof qonunlari bo’yicha tenglamalar yozishdan avval elektr sxemalariga iod bir nechta tushunchalar bilan tanishamiz. (2.4 - rasm). Tugun. Elektr sxemasining ikkidan ortq shoxalari birlashgan nuqtasiga tugun deb aytiladi. Shoxobcha. Ikki tugun orasidagi zanjirning qismi shaxobcha deyiladi. Har bir shaxobcha o’z toki oqadi. Kontur. Bir nechta shoxalardan tashkil topgan berk elektr zanjiriga kontur deyiladi. Endi Kirxgof qonunlari bilan tanishing: Kirxgofning birinchi qoidasi^1. Tugundagi toklarning algebraik yigindisi nolga teng: Bunda: n - tugunda birlashgan shoxalar soni. Odatda, tugunga qarab yunalgan toklarni musbat (+) ishora bilan va tugundan yo’nalgan toklar (-) ishora bilan olinadi. Konturdagi EYUK larning yo’nalishi, ixtiyoriy tanlangan aylanib chqish yo’nalishi bilan mos tushsa, tenglamada EYUK lar musbat (+)ishora bilan olinadi,qarama-qarshi yo’nalishli EYUK lar manfiy (-) ishora bilan olinadi. Kirxgofning ikkinchi qoidasi. Konturdagi alohida qarshiliklaridagi kuchdanish pasayishlarining (pasayuvlarining) algebraik yig’indisi shu konturning E.YU.K.larning algebraik yig’indisiga teng.

Agar konturning ixtiyoriy tanlangan aylanib chqish yo’nalishi, shu konturning alohida qismlaridagi toklarning yo’nalishi bilan mos tushsa, shu qismning kuchlanish pasayishi [IR] tenglamada musbat (+) ishora bilan olinadi, aks holda manfiy (-) ishora bilan olinadi. Konturdagi EYUK larning yo’nalishi, ixtiyoriy tanlangan aylanib chqish yo’nalishi bilan mos tushsa, tenglamada EYUK lar musbat (+) ishora bilan olinadi, qarama-qarshi yo’nalishda EYUKlar manfiy (-) ishora bilan olinadi.Avvalo, shaxobchalardagi toklarning yo’nalishini ixtiyoriy tanlaymiz. Bu sxemada tugunlar soni n = 4 shoxobchalar soni m+6, mana shu «n» tugunlar uchun Kirxgofning birinchi qoidasiga binoan tenglamalar yozamiz.

1. 
   tugun uchun I1 – I2 – I3 = 0
   
2. 
   tugun uchun I2 – I4 – I5 = 0
   
3. 
   tugun uchun I3 – I5 – I6 = 0
   
4. 
   tugun uchun I6 – I1 – I4 = 0
   

Endi konturlarning aylanish yo’nalishini ixtiyoriy ravishda tanlaymiz va Kirxgofning ikkinchi qoidasiga binoan tenglamalar yozamiz:

1 2 4 1 kontur uchun I1R1 + I2R2 – I4R4 = E1

1 2 3 1 kontur uchun I3R3 + I5R5 – I2R2 = E2

1 2 3 4 kontur uchun I4R4 + I5R5 – I6R6 = E3

1 2 4 1 kontur uchun I1R1 + I3R3 – I6R6 = E1 - E2 - E3

Ikkita konungaasosan 8 ta tenglama yozdik.Biroq noma’lum katttaliklar, ya’ni shoxalarning toklari 6 ta.Demak, bu elektr zanjirini hisoblash uchu n 6 t a tenglama kifoya.Shu sababli bu teng lamalar tizimlaridan bizlar faqat
6 ta mustaqil tenglamadan foydalanamiz.