Elektronika va avtomatika” fakulteti “Raqamli elektronika va mikroelektronika” kafedrasi

2. Kuchlanishning kompensatsion stabilizatorlari parametrlarini eksperimental tadqiq qilish va parametrlarini hisoblash.

Ishdan maqsad – kuchlanishning kompensatsion stabilizatorlari parametrlarini eksperimental tadqiq qilish va parametrlarini hisoblash.


2.1. Ishchi topshiriq
11-variant
1.1 Kuchlanishning kompensatsion stabilizatorlari ishlash prinsiplarini o‘rganish.
1.2 Stabilizator qarshiliklarining xomaki (dastlabki) hisobini bajarish.
1.3 R₁ qarshilik kattaligini quyidagi formula bilan hisoblang:
R₁= [(U_kir –U_beVT1 – U_chiq)*2⋅β_VT1]/I_n (Om)=((27-0,7-18)*2*20)/0,05=6640 Om
bu erda
U_beVT1 =0,7 (V) va I_n = U_chiq/R_n =18/360=0,05(A).
1.4 R2 qarshilikni quyidagi formula bilan hisoblang:
R₂= 2⋅(U_chiq – U_st)/_{Ist max} (Om)=2*(18-10)/0.014=1142,8 Om
1.5 R3 va R4 rezistorlar qarshiliklarini quyidagi formula bilan hisoblang:
R₃ = (U_chiq – U_st –U_beVT2)/0,01=(18-10-0.7)/0.01=730 Om
R₄ = (U_st+ U_beVT2)/0,01 (Om)=(10+0.7)/0.01=1070 Om
bu yerda U_beVT2 =0,7 (V).

11-variant	R1.(om)	R2.(om)	R3.(om)	R4.(om)
	6640	1142,8	730	1070

2.2. Eksperimental qism
2.1. Electronics Workbench (yoki, Multisim, Porteus (ISIS)) muhitida, 1- jadvalda berilgan variantlar asosida tranzistorning modellarini yarating. Buning uchun tranzistor tasviri ustida sichqonchaning klavishini ikki marta bosing va paydo bo‘lgan NPN Transistor Properties oynasi Library bo‘limida default kutubxonasini tanlang, keyin Model bo‘limida 24 tranzistorning ideal turini tanlang. Sichqonchaning Copy va Paste tugmalarini ketma-ket tanlab, paydo bo‘lgan oynachada lotin xarflarida tranzistor tipini topshiriq varianti asosida yozing va OK tugmasini bosing. Natijada Model bo‘limida tranzistorning yangi tipi paydo bo‘ladi. Tranzistor parametrlarini korrektirovka qilish uchun Edit tugmasini bosing, 1-jadval asosida quyidagi parametrlarni kirgizing:
Forward current gain coefficient [BF] ( kuchaytirish koeffitsienti β),
Base ohmic resistance [RB] ( baza qarshiligi R_b), Emiter ohmic resistance [RE] (emitter qarshiligi R_e), Collector ohmic resistance [RC] (kollektor qarshiligi R_k )Qolgan parametrlar qiymatlarini o‘zgarishsiz qoldiring.

VT1 tranzistor uchun

VT2 tranzistor uchun
1-jadval

11-variant	Tranzistor nomlanishi	Transistor turlari	β (BF)	Rb , Om (RB)	Re, Om (RE)	Rk, Om (RC)
1	VT1	KT692A	20	1	0.5	0.2
2	VT2	KT503Д	40	2,5	1,2	0.5

2.2. Stabilitron modellarini 2-jadval asosida yarating. Buning uchun stabilitron tasviri ustida sichqonchaning klavishini ikki marta bosing va paydo bo‘lgan oynada ZenerDiodeProperties bo‘limining Library qismida default kutubxonasini tanlang, keyin Model bo‘limida stabilitronning ideal turini tanlang. Sichqoncha klavinlarini ketma- ket tanlab Copy va Paste tugmalarini bosib, lotin xarflari bilan berilgan variant bo‘yicha stabilitron tipini yozing va OK tugmasini bosing. Natijada Model bo‘limida stabilitronning yangi tipii 26 paydo bo‘ladi. Uning parametrlarini korrektirovka qilish uchun Edit tugmasini bosing, va 2- jadval ma’lumotlari bo‘yicha quyidagi parametrlar qiymatlarini kirgizing: