"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

Axborot komplekslarida qaror qabul qilish va ekspert tizimlari
1980-yillarda Amerika va Yaponiya kompaniyalari ishlab chiqarish faoliyatini 
qo‘llab quvvatlash uchun (Managerial Information System — MIS) boshqaruv 
axborot tizimlaridan hayratlanarli farq qiladigan axborot tizimlarini rivojlantira 
boshlashdi. Bu tizimlar ATlarining “intelektulashish” jarayonini boshlab berishdi. 
YAngi tizimlar qisqaroq va ancha interfaol va ularning maqsadi oxirda 

---

79 
foydalanuvchilarga ma’lumotlarning barcha turlari bilan ishlashga, tahliliy 
tadqiqotlar olib borishga, modellar yaratishga va innovatsion loyihalarda kuchsiz 
tuzilgan va umuman tuzilmagan qarorlar uchun ssenariylarni amalga oshirishga 
yordam berishdan iborat bo‘lgan. Bunday imkoniyatlarni namoyon etuvchi tizimlar 
qaror qabul qilishni qo‘llab quvvatlovchi tizim – QQQT 
(Decision Support System 
— DSS) 
[Turban E., 
www.abc.org.ru/smd.html
] deb nomlanadi. 
1980-yillar 
o‘rtalarida 
bunday 
tizimlar 
yirik 
kompaniya 
va 
korporatsiyayalarning hozirgi faoliyatida hamma erda foydalanila boshlandi. Hozirgi 
vaqtda QQQQT AKTning zaruriy qismi hisoblanadi (3.3.1-rasm). 
Quyida qaror qabul qilishni qo‘llab quvvatlash tizimining asosiy tavsifi va 
funksional imkoniyatlari keltirilgan:
 
oldindan belgilash mumkin bo‘lmagan muammolar bo‘yicha qaror qabul 
qilish uchun informatsion qo‘llab quvvatlashni ta’minlash; 
murakkab ko‘p o‘lchamli va ko‘p omilli tahlil hamda uskuna vositalari biln 
modellashni qo‘llash; 
foydalanishning qulayligi, konkret vaziyatlarga moslashuvchanlik;
kirish ma’lumotlarini dinamik manipulyasiya qilish imkoniyati; 
maksimal do‘stona foydalanuvchi interfeys, bu deyarli dasturchilar ishtirokisiz 
ishlashga imkon beradi