"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

Boshqaruvchi 
sub’ekt 
Boshqariluvchi 
ob’ekt 
Tashqi ta’sir 
teskari 
aloqa 
Tashqi ta’sir 
to’g’ri aloqa 

---

75 
3.
Boshqarish tizimi mustaqil xarakat qilishi uchun muayyan xuquqlarga 
ega bo’lishi. 
4.
Boshqaruvchi ob’ektning boshqariluvchi ob’ekt xaqida mufassal 
ma’lumotlarga ega bo’lishi. 
Boshqarish deb ob’ektning asosiy xossalarini saqlab qolish yoki ma’lum bir 
maqsadga erishish uchun uni rivojlantiruvchi tizimning funktsiyasiga aytiladi.
Tizimni boshqarish maqsadiga ma’lum bir funktsiyani amalga oshirish orqali 
erishiladi. Bunday funktsiyalarga: 

rejalashtirish; 

taxlil etish; 

nazorat;

xisobot; 

qaror qabul qilish funktsiyalari kiradi. 
Rejalashtirish deb boshqarishning maqsadi va unga erishish yo’llarini aniqlash, 
xarakat rejasini tuzish va uning istiqbolini aniqlashga aytiladi. 
Taxlil etish deganda boshqarish tizimi tuzilishini tanlash va shakllantirish, 
tizim unsurlari o’rtasidagi munosabatni va bog’liqlikni aniqlash tushuniladi. 
Nazorat deb ishlab chiqarish jarayonini kuzatish va xaqiqatda bajarilg’an 
ishning reja bo’yicha belgilanganligi to’g’riligini tekshirishga aytiladi. 
Xisobot deganda reja bajarilishining yoki uning ma’lum bir bosqichi 
bajarilishining yakuniy xisoboti, boshqarish natijalarini baholash tushuniladi.
Tizimning xususiyatlari
Tizimning xususiyatlari quyidagilar sanaladi: elementlar murakkabligi, 
maqsadga qaratilganligi, turli-tumanligi hamda ular tabiati, tarkiblashganligi, 
bo’linishligidir.
 Axborot texnologiyasida tizimni roli 
Tizimlar tarkibi hamda asosiy maqsadlariga ko’ra farqlanadi. Quyida 1-jadvalda 
turli elementlardan iborat bo’lgan va turli maqsadlarga qaratilgan bir qancha tizimlar 
namuna sifatida keltirilgan. 
1 - jadval 
Tizimlar namunasi 
Tizim 
Tizim
elementlari 
Tizimning
asosiy maqsadi 

---

76 
Tashkilot 
Odamlar, jihozlar, materiallar, 
bino va xakozo 
Tovar ishlab 
chiqarish 
Kompyuter 
Elektron va elektromexanik
elementlar, aloqa tarmoqlari va 
hokazo
Ma’lumotlarni 
qayta ishlash 
Telekommunika
tsiya tizimi 
Kompyuterlar, modellar, kabel, 
tarmoq dasturiy ta’minot va hokazo 
Axborot uzatish 
Axborot
tizimi 
Kompyuterlar, kompyuter 
tarmoqlari, axborot va dasturiy 
ta’minot, odamlar. 
Kasbiy axborot 
ishlab chiqarish