"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

O’z-o’zi tekshirish uchun savollari 
 
1. Bulutli hisoblash nima? 
2. Bulutli hionlashning ta’riflarini aytib bering. 
3. Bukutli hisoblash tijoratga qanday yordam berishi mumkin? 
4. Autsoring nima? 
5. Bulutli hisonlashda ish jarayonini qisqacha tushuntirib bering 
6. Ma’lumotlar markazi nima? 
7. O’zbekistonda bulutli texnologiyadan foydalanish qanday rivojlanmoqda? 
 
3-mavzu. Axborot komplekslarida ma’lumotlar bazasini tashkil etish va 
boshqarish 
 
REJA 
1. Ma’lumotlar bazasi va ma’lumotlar banki haqida tushuncha. 
2. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) haqida tushuncha. 
3. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarini yaratish modellari. 
4. Oracle va MS Access MBBT ishlash texnologiyasi. 
 
 
 
Tayanch so’z va iboralar. Ma’lumotlar bazasi, tizim. MBBT, Oracle, 
MySQL, Data base, MS Access va h.q. 
 
 
1. Ma’lumotlar bazasi va ma’lumotlar banki haqida tushuncha. 
Hozirgi kunda inson faoliyatida ma’lumotlar bazasi (MB) kerakli axborotlarni 
saqlash va undan oqilona foydalanishda juda muhim o’rin tutmoqda. Chunki, jamiyat 
taraqqiyotining qaysi jabhasiga nazar solmaylik o‘zimizga kerakli ma’lumotlarni 
olish uchun, albatta, MBga murojaat qilishga majbur bo‘lamiz. Demak, MBni tashkil 
qilish axborot almashuv texnologiyasining eng dolzarb hal qilinadigan 
muammolaridan 
biriga 
aylanib 
borayotgani 
davr 
taqozasidir.
raqamli va axborot kommunikatsion texnologiyalarning rivojlanishi va axborot 
oqimlarining tobora ortib borishi, ma’lumotlarning tez o‘zgarishi kabi holatlar 
insoniyatni bu ma’lumotlarni o‘z vaqtida qayta ishlash choralarining yangi usullarini 
qidirib topishga undamoqda. Ma’lumotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlash uchun 
MBni yaratish, so‘ngra undan keng foydalanish bugungi kunda dolzarb bo‘lib 
qolmokda. Moliya, ishlab chiqarish, savdo-sotiq va boshqa korxonalar ishlarini 
ma’lumotlar 
bazasisiz 
tasavvur 
qilib 
bo‘lmaydi.
Ma’lumki, MB tushunchasi fanga kirib kelgunga qadar, ma’lumotlardan turli 
ko‘rinishda foydalanish juda qiyin edi. Dastur tuzuvchilar ma’lumotlarini shunday 

---

46 
tashkil qilar edilarki, u faqat qaralayotgan masala uchungina o‘rinli bo‘lardi. Har bir 
yangi masalani hal qilishda ma’lumotlar qaytadan tashkil qilinar va bu hol yaratilgan 
dasturlardan foydalanishni qiyinlashtirar edi. 
Har qanday tizimining maqsadi real muhit ob’ektlari haqidagi ma’lumotlarga 
ishlov berishdan iborat. Keng ma’noda ko’p olimlar ma’lumotlar bazasi - bu 
qandaydir bir predmet sohasidagi real muhitning aniq ob’ektlari haqidagi 
ma’lumotlar to‘plamidir. Predmet sohasi deganda avtomatlashtirilgan boshqarishni 
tashkil qilish uchun o‘rganilayotgan real muhitning ma’lum bir qismi tushiniladi. 
Masalan, korxona, zavod, ilmiy tekshirish instituti, oliy o‘quv yurti va boshqalar.