"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

2.Korxona resurslarini boshqarish (ERP-tizimlar).
Hozirgi kunda kompaniya ichki va tashqi faoliyatini optimallashtirish va 
avtomatlashtirish uchun rejalashtirish, tayyorlash, ro‘yxatga olish va nazorat kabi 
jarayonlarni takomillashtirishga yo‘naltirilgan ERP (Enterprise Resources Planning 
— Korxona resurslari boshqarish) deb nomlanuvchi tizimlar keng joriy etib 
borilmoqda.
“ERP-tizim” tizim atamasi APICS (American Production and Inventory 
Control Society) mos holda ikki xil talqin bilan qo‘llanilishi mumkin. 
Birinchidan (keng ma’noda), bu – savdo, ishlab chiqarish va xaridlar, ishlab 
chiqarish sohasida mijoz buyurtmalari bajarishda ro‘yxatga olish, xizmat ko‘rsatishni
amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan korxona barcha resurslarini samarali 
rejalashtirish va boshqarish uslubiyotidir.
Ikkinchidan, savdo, ishlab chiqarish va xaridlar, mijoz buyurtmalarini 
bajarilish jarayonlarini ro‘yxatga olishni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan 
korxona barcha resurslarini samarali rejalashtirish va identifikatsiya qilish axborot 
tizimidir. 
ERP tizimda asosiy atama Enterprise – Korxona, shundan so‘ng – resurslarni 
rejalashtirish keladi. ERP tizimlarni qo‘llashdan asosiy maqsad kompaniyaning 
barcha funksiya va bo‘linmalarini alohida bo‘limlarning xususiy zaruriyatlariga 
xizmat qiluvchi yagona kompyuter tizimiga birlashtirishdir.
ERP-tizimlar – bu tadbirkorlik operatsiyalariga ishlov berish va majmuaviy 
hamda tezkor (aniq vaqt lahzasiga) rejalashtirish, ishlab chiqarish, mijozlarga xizmat 
ko‘rsatishda hamkorlik qilish uchun yaratilgan kompyuter tizimidir. Kompaniya ERP
tizimlarida mijozga “tashqi olam elementi” sifatida qaraladi va ahamiyatli ta’sir 
kuchiga ega bo‘lmaydi. Boshqacha aytganda, ERP –tizimlar ichki biznes-
jarayonlarni optimallashtirish hisobiga raqobat ustuligiga erishishga yo‘naltiriladi. 
ERP-tizimlar quyidagi tasniflarga ega bo‘ladi: 
–
an’anaviy va internet-texnologiyalarga asoslangan mijoz-server muhiti 
uchun tayyor dasturiy ta’minot – majmua; 
–
bu tizim ko‘plab yuiznes-jarayonlarni birlashtiradi; 
–
u yordamida tashkilot tadbirkorlik operatsiyalarining katta qismiga ishlov 
beriladi; 
–
bunday tizimlar tashkilotning barcha ma’lumotlar bazasidan foydalanadi, 

---

138 
ma’lumotlarni har bir namunaviy nusxasi, odatda, bir marta kiritiladi va saqlab 
qolinadi; 
–
bu tizimlar ma’lumotlarga joriy lahza tartibida kirishni ta’minlaydi; 
–
ayrim hollarda tizim ma’lumotlari tadbirkorlik operatsiyalariga ishlov 
berish va rejalashtirish bo‘yicha ishlarni birlashtirishga imkon beradi (masalan, ishlab 
chiqarishni rejalashtirish). 
Bundan tashqari, ko‘p hollarda ERP-tizimlar: 
–
bir necha valyuta va tillarni quvvatlash (bu transnatsional kompaniyalar 
uchun o‘ta muhim);
–
aniq tarmoqlarni quvvatlash (masalan, neft va gaz tarmoqlari, sog‘liqni 
saqlash, kimyoviy sanoat va bank ishi kabi ko‘plab tarmoqlarni quvvatlaydi; 
–
qayta dasturlashtirilmasdan sozlanishlarga xususiyatliligi. 
ERP-tizimlarni joriy etish va foydalanishdagi ustunliklarni ko‘rib chiqamiz.