Elektron tibbiyot uskunalari profilaktikasi va xizmat

Ishlab chiqarish binolarni shamolatish. 
Ventilyasiya (shamollatish) 
deganda texnika va gigiena talabiga javob beruvchi, ish o‘rinlarini doimiy 
ravishda meteorologik sharoitda hizmat ko‘rsatish va ob-havo tozaligini 
belgilash uchun tadbirlar va tuzilmalar tushniladi. 
Ratsional loyihalashtirilgan va to‘g‘ri ishlatilayotgan shamollatish 
tizimlarini ishlab chiqarishni o‘sishi va ishchilarning o‘z-o‘zini yaxshi xis 
etishlari uchun imkon beradi. Ma’lumotlarga qaraganda, konditsionerli havo 
ishlab chiqarishni 4-10 foizga o‘stirish mumkiin. 
SHamollatish tizimlari ish vaqtiga, zona harakatiga, havo oqiminig 
yo‘nalishiga, havoning ko‘chib yurishiga qarab ajratiladi. 
Havonig ko‘chishiga qarab tabiiy va mexanik shamolatishga bo‘ladilar. 
Tabiiy shamollatishni uyushgan va uyushmagan qismga bo‘ladilar. Uyushgan 
tabiiy shamolatish kanalli va kanalsiz (aeratsiya) bo‘lishi mumkin. 
Aeratsiya -bu tabiiy shamollatishni uyushgan havo boshqaruvchisi bo‘lib, u 
shamol harakati hamda ichki va tashqi havoning gravitatsiya kuchi hisobiga 
amalga oshiradi. 
Bu holda binodagi zaruriy havo almashtirgich orasi katagiga ega bo‘lgan 
ochiladigan teshikcha asbobi orqaligina ta’min etishi mumkin. Agarda havo 
me’yoridagi sharoit bilan ta’minlangan va texnologik shartlarga javob bera olsa, 
u holda biz bu erda aeratsiyani nazarda tutishimiz mumkmin. Ayniksa, asbobni 
issiq sexlarga qo‘yish maqsadga muvofiqdir. 
Uyushmagan tabiiy shamollatishda havo teshiklar, oyna, eshik va boshqalar 
orqali kiradi va chiqib ketadi. Agar havoning ko‘chishi elektr uzatmali 

---

25 
shamollatish yordamida ishlansa, bu mexanik shamollatish (ventilyasiya) 
deyiladi. 
SHamollatishning aralash tizimlari ham mavjud. Havo oqiminig 
yo‘nalishiga qarab shamolni tortadigan va tortib oladigan bo‘ladi. Ishlab 
chiqarish binolarida shamollatish ishini odatda shu ikkisi bajaradi. 
Harakat zonasiga qarab shamollatish umumalmashuv, mahalliy va 
aralashma deb farqlanadi. Umumalmashuv shamollatishda barcha binolarning 
havo almashishi yuzaga keladi. Agar binolardagi zararli omillar unchalik ko‘p 
bo‘lmasagina bu tadbirni qo‘llash mumkin. 
Mahalliy shamollatish tortadigan va tortib oluvchi bo‘lishi mumkin. 
Tortib oluvchi zararli chiqarmalarning chiqishi yoki joyda yuzaga kelgan 
shunday havolarni yo‘qotish uchun qo‘llaniladi. 
Havo almashishining tengligini jadallik ventilyasiyasi quydagi formula 
orqali hisoblanadi: 
K=L/V, 
bu erda L - binoga berilayotgan yoki chiqarib yuborilayotgan havo hajmi 
m
3
/ch; V-havo almashayotgan bino hajmi, m
3
. 
Mahalliy tortadigan (ventilyasiya)lar binoda chegaralangan territoriyasida 
(izolyasiyalangan yoki izolyasiyalanmagan qattiq devorlar) havo uchastkasi 
bo‘lib mikroklimat sharotiga qarab binodagi boshqa joylardan ajralib turadi. 
Havo dushi - bu odamga beriladigan havo oqimi parametrlari (temperatura, 
namlik, tezlik) dir. 
Havo oazisini tashkil qilish uchun ma’lum bir ish maydonining vertikal 
holatda (oynavand) devor qilinadi va o‘tish uchun zarur bo‘lgan joy qoldiriladi. 
Havo dushlaridagi ish zonasida ishchilarga ta’sir qiladigan issiqlik nurlari 
intensivligi 0,35kVg/m
2
va undan oshiq bo‘lishi kerak. (SN 245-71). 
Havo pardasi -o‘zida havo oqimini tashkil qilib, uzun ingichka holatda 
ma’lum burchak ostida qarama-qarshi sovuq havo oqimi bilan uchrashadi-yu, bu 
issiqlik oqimi kanali oshiqdan kirishda pastda yoki yon tomonda joylashadi. 

---

26 
Mahalliy tortib oladigan ventilyasiya mahalliy tortgichlar yordamida 
hamda patrupkalar, qafaslar, yo‘laklar va hakozolar orqali amalga oshiriladi. 
Ba’zi holatlarda ishlab chiqarishdagi zaharlarni chiqarib yuborish uchun bino 
ichida ham moslmalar quriladi, mahalliy tortib olib chiqarib yuborish uchun 
bino ichida ham moslamalar quriladi, mahalliy tortib olib chiqarib yuboruvchi 
shkaf holatlarda bo‘ladi. 
Umumiy havoni tortib oladigan va umumiy ‘avoni beradigan sistemaga 
umumlashirib almashadigan sistemaga aytiladi va uni sxemasi keltirilgan. 
1.3- rasm. Havoni beradigan va havoni tortadigan havo almashtrishi 
sistema: 
1 – havo yuradina trubalar; 2 – filtr; 3 – sovitadigan xolodilnik yoki 
kalorifer; 4 – havoni namalash yoki qurutish kamerasi; 5 – ventilyator; 6 -
vozduxovodlar; 7 – ish joyi; 8 – havo tortadigan moslamalar; 9 - ventilyator;
10 - siklon (filtr). 
Agarda ishlash prinsipi yoki texnologiyasi bo‘yicha zaharli moddalarni 
chiqarib yubormasa, u holda bu moslamalar ustiga yoki oldiga soyabonlar 
qo‘yiladi. Bunda esa chiqarib yuborilayotgan zaharli moddalar oqimi 
ishchilarning nafas olish zonasidan o‘tmasligi kerak. 

---

27 
Ishlov berilayotganda ortib tushiriladigan mahsulotlar, ko‘tarib turiladigan 
transportlardan foydalanilganda inshootlarni berkitish imkoniyatni uchrashdan 
so‘rib chiqaruvchi moslamalardan foydalaniladi.
Bunday so‘rib chiqaruvchi moslamalarga galvanik va ravel vannalari misol 
bo‘la oladi. 
Ishlab chiqarish binosida ma’lum bir ob-havo parametrlarini yaratish va 
avtomatik saqlab turishga havoni ma’lum darajada saqlash deb ataladi. Havoni 
ma’lum darajada saqlab turishda tashqi metereologik sharoitlardan va binodagi 
texnologik jihozlarni ishlash rejimidan qat’iy nazar binoda etarli temperatura 
nisbiy namlik, tozalik va havoning harakat tezligi ushlab turiladi. Havoni saqlab 
turishni qulay (komfort) va texnologik ushlab turishlar bir-biridan farq qiladi. 
Qulay havoni saqlab turishning maqsadi bo‘lib binoda kishilarning ishlashi dam 
va olishi uchun kerakli ob-havo muhitini yaratish va buning natijasida mehnat 
unumdorligi oshishi hamda kasallanish kamayashi kuzatiladi.. Ob-havoni 
texnologik saqlab turish esa texnologik jarayonlar talabini qondiruvchi 
parametrlarni yaratish hisoblanadi. Bunda kishilar ishlaydigan binodagi sanitar-
gigienik talablar ham hisobga olinadi.
Havoni ma’lum bir holatda saqlab turish masalasini hal qilishda, iqtisodiy 
masalani ham hisobga olish maqsadga muvofiq. Havoni ma’lum bir holatda 
saqlab turish sistemasi tarkibiga havoga ishlov beruvchi jihozlar, uni 
aralashtiruvchi, taqsimlovchi jihozlar, issiqlik va sovuq havo bilan ta’minlash 
manbalari, avtomatik rostlash manbalari kiradi. Asosiy uzeli bo‘lib konditsioner 
hisoblanadi. Vatanimiz sanoatida avtonom bo‘lmagan (sovitish mashinalarisiz) 
va (avtonom sovitish mashinalari bilan birgalikda) konditsionerlar ishlab 
chiqariladi. 
Konditsioner o‘rnatilgan binoda havo binodan so‘ruvchi tizim orqali 
chiqariladi. Issiqlikni (qishda) va sovuq havoni (yozda) hisoblash maqsadida bu 
havoning 
bir 
qismi 
tashqariga 
chiqarilmaydi, 
balki 
yana 
qaytadan 
konditsionerda 
qayta 
ishlanadi. 
Bunday 
ventillyasiya 
tizimi 
havoni 
retsirkulyasiyasi deyiladi.

---

28 
Avariya ventilyasiyalari tezda qisqa muddat ichida katta miqdordagi havoni 
(zaharli, zararli) bino ichidan chiqarib yuborish uchun moslangandir. Avariya 
ventilyasiyalari, qonun bo‘yicha presspechda so‘ruvchi yoki chiqarib 
yuboruvchi qilib ishlanadi. 
Binobarin, ventilyasiyalarning umumiy tuzilishi, shuningdek SN va P 11-
33-75 «Otoplenie, ventilyasiya i konditsionirovanie vozduxa» da berilgan. 
Binoga berilayotgan toza havo hajmi bevosita ortiqcha issiqlikni chiqarib 
yuborish uchun (issiqlik miqdorisiz, havo bilan binodan chiqib ketadigan, 
mahalliy so‘rgichlar orqali) quyidagi amal orqali bajariladi. 
L= 3600Qopt
C
p 
g (T
y
-T
n
), 
bu erda, Q
opt
-ortiqcha issiqlik dj/s; 
C
p
-doimiy bosimdagi havoni issiqlik yutishi dj/ /kg-k/. 
g -293 K dagi havoning zichligi, kg/m
3
. 
T
y
-chiqarilayotgan havonin tempenraturasi, K 
T
n
-binoga beriladigan havo temperaturasi, K 
Xonaga yuborilayotgan havo hajmini aniqlashda quyidagi bog‘liqlikdan 
foydalaniladi: 
L= Z/ Z
y
-Z
n,
bu erda, Z-xona havosiga kelib qo‘shilayotgan zararli moddalar miqdori, 
mg/soat. 
Z
y
-xonadan chiqarilayotgan havo tarkibidagi zararli moddalar miqdori 
mg/m
3
Z
n
-xonaga uzatilgan havo tarkibidagi zararli moddalr miqdori mg/m
3.
Agar xonaga uzatilgan havo tarkibida zararli moddalar yo‘q bo‘lsa, Z
n
nolga teng deb olamiz. Ish zonasidan chiqarilayotgan havo tarkibidagi zararli 
moddalar miqdori, shu modda uchun belgilangan REK (PDK) dan oshib 
ketmasligi kerak, ya’ni
Z
n

REK (PDK), 

---

29 
har bir ishchi uchun ish xonasiga uzatilayotgan minimal havo miqdori 
sanitariya me’yorlari (SN. 245-71) bo‘yicha reglamentlanadi. Bu miqdor bitta 
ishchiga to‘g‘ri keluvchi xona hajmi bilan bog‘liq. Agar bu hajm 20 m
3
dan 
kichik bo‘lsa, tashqaridan har bir ishchiga miqdori 30 m
3
/soat dan kam 
bo‘lmagan havo yuborish kerak. Agar bu hajm 20 m
3
dan katta bo‘lsa, unda har 
bir ishchiga 20 m
3
/ soatdan kam bo‘lmagan miqdorda havo yuborish kerak. 
Deraza yoki deraza fonarlari bor hamda har bir ishchiga 40 m
3
dan ortiq 
hajm to‘g‘ri keluvchi xonalarda zararli va noxush hidli moddalr bo‘lmasa 
xonani 
vaqti-vaqti 
bilan 
shamolatib 
turishning 
o‘zi etarli. Tabiiy 
shamollatilmaydigan xonalarda tashqaridan kiritiladigan havo miqdori har bir 
ishchi uchun 60 m
3
/soat dan kam bo‘lmasligi, shuningdek kamida bir marta 
havo almashtirilishi lozim. Havo retserkulyasiyasidan bunday xonalarda 
foydalanishda, har xil sharoitlarda ishlayotgan har bir ishchi uchun to‘g‘ri 
keluvchi tashqaridan uzatilayotgan havo miqdori me’yorlar bilan qat’iy 
cheklangan bo‘ladi.