Elektron – kovak o’tish (r-n o’tish)

2.2. R-n o’tishning to’ғri ulanishi

Agar r-n o’tishga tashqi kuchlanishmanbai U ulansa, u ҳoldamuvozanat sharti buziladi va tok oqib o’ta boshlaydi. Agar kuchlanishmanbainingmusbat qutbi r-turdagi soҳaga,manfiy qutbi esa n-turdagi soҳaga ulansa, bunday ulanish to’ғri ulanish deb ataladi (2.2 - rasm).

2.2 – rasm.

Kuchlanishmanbaining elektrmaydoni kontaktmaydon tomonga yo’nalgan bo’ladi, shu sababli r-n o’tishdagi natijaviymaydon kuchlanganligi kamayadi.maydon kuchlanganligining kamayishi potentsial to’siq balandligini kuchlanishmanbai qiymatiga kamayishiga olib keladi: U_K = U₀. Bu vaqtda r-n o’tish kengligini ҳam kamayishini ko’rishmushkul emas.

Potentsial to’siq balandligining kamayishi shunga olib keladiki, r-n o’tish orqali ҳarakatlanayotgan asosiy zaryad tashuvchilarni soni ҳam ortadi, yani diffuziya toki ortadi. Ҳar bir soҳada ortiqcha asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchilar kontsentratsiyasi yuzaga keladi – n-soҳada kovaklar, r-soҳada elektronlar. Biror yarim o’tkazgich soҳasiga asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchilarni siqib kiritish jarayoni injektsiya deb ataladi.
Kuchlanish o’zgarishi bilan diffuziya tokining o’zgarishi eksponentsial qonun asosida ro’y beradi:
(2.1)

bu erda I₀ – dreyf toki bo’lib, uni r-n o’tishning teskari toki deb ҳam atashadi.

To’ғri kuchlanish berilganda potentsial to’siq balandligiga teskari tok tasir ko’rsatmaydi, chunki bu tok faqat r-n o’tish orqali birlik vaqt ichida tartibsiz issiqlik ҳarakati tufayli olib o’tilayotgan asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchilarning soni bilan belgilanadi. Diffuziya va dreyf toklari bir-biriga nisbatan qarama-qarshi yo’nalgan bo’ladi, shu sababli r-n o’tish orqali oqib o’tayotgan natijaviy (to’ғri) tok (2.1) dan kelib chiqqan ҳolda
. (2.2)


I₀ toki germaniyli r-n o’tishlarda o’nlabmkA yoki kremniyli r-n o’tishlarda nanoamperlarni tashkil etadi va temperatura ortishi bilan kuchli ravishda tok ҳam ortadi. Lekin I₀ qiymatidagi katta farq taqiqlangan zona kengligi bilan aniqlanadi.