Elektroliz

2FeCl₂+2H₂O=Fe^o+H₂^o+2Cl₂^o+Fe(OH)₂

Agar elektroliz mis(II) xlorodning suvdagi eritmasida amalga oshirilsa, eritma elektrolizi xuddi suyuqlanmaga o’xshab ketadi va ham Cu va ham Cl₂ ajraladi:

CuCl₂«Cu²⁺+2Cl^- Katod(-) Cu²⁺+2e®Cu^o qaytarilish

H₂O«H⁺+OH^- Anod(+) 2Cl^--2e®Cl₂^o oksidlanish

CuCl₂=Cu^o+Cl₂^o

Na₂SO₄, KNO₃, Ca(NO₃)₂ ,H₂SO₄, KOH, NaOH kabi moddalarning suvdagi eritmalari elektroliz qilinsa faqat suv parchalanib, vodorod va kislorod gaz holda ajralib chiqadi. Bu moddalarning o’zi esa eritmada saqlanib qoladi, ular eritmaning elektr o’tkazuvchanligini oshirib elektroliz jarayonini tezlashtiradi va eritmaning konsentratsiyasi ortishi kuzatiladi.

Rux sulfat eritmasining elektrolizi tenglamasi:

Katod(-) Zn²⁺+2H₂O+4e H₂+Zn^o+2OH^-

Anod(+) 2H₂O -4e  O₂+4H⁺

ZnSO₄+2H₂O= H₂+Zn+O₂+H₂SO₄

Mis(II) sulfat eritmasining elektrolizi:

Katod(-) Cu²⁺+2e Cu^o

Anod(+) 2H₂O -4e O₂+4H⁺

2CuSO₄+2H₂O=2Cu+O₂+2H₂SO₄

Elektrolizning miqdoriy qonunlari. Elektrolizning miqdoriy qonunlari M.Faradey formulalarida o’z ifodasini topgan.

Faradeyning I qonuni. Elektroliz natijasida elektrodda ajralib chiqqan moddalar massasi eklektrolit eritmasi orqali o’tgan elektr tokining miqdoriga to’g’ri proportsionaldir. m=k_*Q

m-elektrolizda ajralib chiqqan moddaning massasi; Q- tokning miqdori; k- proportsionallik koeffitsienti bo’lib, moddaning kimyoviy ekvivalenti deyiladi.

Faradeyning II qonuni. Agar turli elektrolit eritmalaridan bir xil miqdorda elektr toki o’tkazilsa elektrodlarda ajralib chiqadigan moddalarning miqdori ularning kimyoviy ekvivalentiga to’g’ri proportsional bo’ladi.

m=I_*E_*t/F

m-elektrolizda ajralgan modda miqdori, g; I- amperlarda o’lchangan tok kuchi; E- elektrolizda ajralgan moddaning kimyoviy ekvivalenti;

E=A/v; Kimyoviy ekvivalent element atom massasini valentlikka bo’lgan nisbati orqali topiladi.

F- faradey soni bo’lib, uning son qiymati 96500 Kl ga teng.

Har qanday moddaning bir ekvivalent miqdorini olish uchun eritma va suyuqlanmadan bir xil miqdorda elektr miqdorini ya’ni 96500 Kl elektr miqdorini o’tkazish kerak.

Elektrolizning amaliy ahamiyati. Elektroliz jarayoni Na, K, Ca, Ba, Mg, Al kabi anchagina aktiv metallarni olishning usullaridan biri hisoblanadi.

Metallmaslarning eng faoli bo’lgan ftor faqat ftoridlarning suyuqlanmalarini elektroliz qilib olinadi.

Elektroliz metallarning yuzalarini metallar qatlami bilan qoplashda ham keng qo’llaniladi. Bunda metallarning yuzasiga Ni, Cr, Ag, Cu qoplanadi.

Metallar yuzasini ko’rinishi chiroyli bo’lgan va himoya metall qatlamlari bilan qoplash galvanostegiya deyiladi. Metallar yuzasini shu tariqa xromlash, qalaylash, nikellash va mislash mumkin.

Tipografik, fotonusxalar olish maqsadida qavariq yuzalardan qoplamalar olish va ularni ketyinchalik ko’paytirish galvanoplastika deyiladi.