Электродинамика k. P. Abduraxmanov, V. S. Xamidov, M. F. Raxmatullaeva

Nisbatan katta masofalarda tortishish kuchlari (Fm) paydo bo‘lib, zarrachalar orasidagi masofa qisqarishi bilan tez orta boshlaydi.

• Nisbatan katta masofalarda tortishish kuchlari (Fm) paydo bo‘lib, zarrachalar orasidagi masofa qisqarishi bilan tez orta boshlaydi.
• Nisbatan kichik masofalarda itarish kuchi (Fu) paydo bo‘lib, r masofa qisqarishi bilan tortishish kuchiga nisbatan yanada tezroq orta boshlaydi.
• Ma’lum bir r = r0 masofada itarish kuchlari tortishish kuchlari bilan tenglashadi va natijada natijaviy o‘zaro ta’sir kuchi F nolga aylanadi , o‘zaro ta’sir energiyasi Uc minimal qiymatga erishadi. Shu sababli, r0 masofaga yaqinlashgan zarrachalar holati mustahkam muvozanatdagi holatga aylanadi. Zarrachalarning bir-biriga nisbatan r0 masofa bilan qat’iy tartibda joylashishi, to‘g‘ri ichki tuzilishli qattiq jism tashkil bo‘lishiga olib keladi.

Atomlar orasidagi o‘zaro ta’sir energiyasini masofaga bog‘liqligi

Moddalarning qattiq jism holatiga o‘tish imkoniyati, tashkil etuvchi zarrachalarning bir-biriga yaqin masofaga yaqinlashishida, ular orasida hosil bo‘ladigan bog‘lanish kuchlariga bog‘liqdir. Bunday zarrachalar, odatda atom, ion va molekulalar hisoblanadilar.

Moddalarning qattiq jism holatiga o‘tish imkoniyati, tashkil etuvchi zarrachalarning bir-biriga yaqin masofaga yaqinlashishida, ular orasida hosil bo‘ladigan bog‘lanish kuchlariga bog‘liqdir. Bunday zarrachalar, odatda atom, ion va molekulalar hisoblanadilar.

Qattiq jismning mustahkam panjaraviy tizimi hosil bo‘lishi uchun zarrachalar orasida ikki xil kuch ta’sir etishi kerak:

- zarrachalarning bir-biridan uzoqlashishiga to‘sqinlik qiluvchi tortishish kuchlari;

- zarrachalarning bir-biriga qo‘shilishiga qarshilik qiluvchi itarish kuchlari.

Van-der-Vaals kuchlari

• Istalgan atom va molekulalar orasida paydo bo‘luvchi umumiyroq ko‘rinishda bo‘lgan bog‘lanish kuchlari - Van-der-Vaals kuchlaridir. Umumiy holda Van-der-Vaals kuchlari o‘ziga dispersiyaviy, oriyentatsiyaviy va induksiyaviy ta’sir kuchlarini qamrab oladi.
• Van-der-Vaals kuchlar birinchi bo‘lib qattiq faza holatida bo‘lgan real gazlar holat tenglamasiga kiritilgan edi.
•  
• bu yerda a va b – qo‘shimcha hadlar, qattiq holatdagi real gaz molekulalari orasidagi tortishish va itarish kuchlarini hisobga olish uchun kiritilgan, b – molekulalarning o‘zi egallagan hajmi, a – molekulalar orasidagi tortishish kuchi.
•