Elektroakustika

 
a) 
b) 
5.8-rasm. a)Bosim gradienti d«λ; b). Bosim gradienti d≈λ tovush 
maydonida tovush maydonida 
 
Bunda mikrofon o‘ziga xos to‘siq bo‘lib, undan tovush to‘lqinlari 
qisman qaytadi, bir qismi esa uni aylanib o‘tadi. Bu hodisa, suv oqimiga 
to‘siq qo‘yganga o‘xshash. Bu, bevosita to‘siq oldida suv sathining 
oshishiga va to‘siq orqasida suv sathining pasyishiga olib keladi(5.10-
rasm). 

---

113 
5.10-rasm. Tovush maydonidagi mikrofonga tovush to‘lqini old va 
orqa tomondan tushganda maydon deformatsiyasi 
Bundan shunday xulosa kelib chiqadi, mikrofon diafragmasi 
oldidagi tovush bosimi r
/ 
dastlabki tovush bosimi r dan farq qiladi. 
Odatda r
/ 
∕ r nisbati birdan farqlanadi va mikrofon o‘lchami hamda 
tushayotgan tovush to‘lqini burchagiga bog‘liq bo‘ladi. 
Past chastotalar uchun, ya’ni to‘lqin uzunligi katta bo‘lganda, 
tovush to‘lqini tushish burchagining ahamiyati yo‘q. Bunda tovush 
to‘lqini mikro-fonni erkin aylanib o‘tib diafragmada bir xil bosim hosil 
qiladi. Chastota oshgan sari, ya’ni to‘lqin uzunligi diafragma 
o‘lchamidan kichik bo‘lganda r
/ 
∕ r nisbat birdan katta bo‘ladi. Natijada 
diafragmaning qaytarish xususiyati hisobiga diafragmaning old 
tomonida tovush bosimi xatto ikki martagacha r
/ 
∕ r = 2 oshishi mumkin. 
Yuqori chastotalarda diafragma oldidagi bosimning oshish hodisasi 
mikrofon 
sezgirligini 
yuqori 
chastotalarda 
pasayishini 
kompensatsiyalashda foydalaniladi.

---

114 
Tovush 
bosimi 
diafragmaga 
burchak 
ostida 
tushganda, 
diafragmaning turli nuqtalari bir fazada qo‘zg‘almay, turli fazalarda 
qo‘zg‘aladi. 
 
Bu holda diafragmaga ta’sir etuvchi yig‘indi kuch kamaya boradi va 
mikrofon yo‘nalganlik xususiyatiga ega bo‘la boshlaydi (5.7b- rasm). 
Shunday qilib, tovush bosimi qabul qilgich mikrofoni uchun chastota 
oshishi bilan sezgir-ligi va yo‘nalganlik diagrammasining oshishi 
xarakterlidir.
Endi