Электро ва электромагниткаротаж усуллари. Солиштирма электр қаршилиги ва уни хар ҳил омилларга боғлиқлиги

Добавлено примечание ([H1]): 
 

---

кичкина А ва М орасидаги масофа 2.5 м.дан). Шундай қилиб ушбу зонднинг тўлиқ номи 
ағдарилган, икки қутбли градиент зонд. қуйидаги жадвал 1 да зондларнинг таснифи 
(классификацияси), схематик кўриниши, узунлиги кўрсатилган. 
3.2 жадвал 
Градиент зондлар 
Потенциал зондлар 
Бир қутбли 
Икки қутбли 
Бир қутбли 
Икки қутбли 
Ағда-
рилган 
Кетма-кет 
Ағда-
рилган 
Кетма-кет 
N 
o
|
M 
|
|
|
|
|
A 
A 
| 
| 
| 
| 
| 
M 
o | 
N 
B 
o | 
A 
| 
|
| 
| 
| 
M 
M 
| 
|
|
|
|
B 
o |
A
N 
| 
| 
| 
| 
| 
M 
o | 
A 
A 
o | 
M 
| 
|
|
|
|
N
B 
| 
| 
| 
|
|
A 
o |
M
M 
o | 
A 
| 
| 
| 
| 
| 
B 
L= A0 
L= A0
L= M0 
L= M0 
L= AM 
L= AM 
L= AM 
L= AM 
1.
– токли электрод (А,В), 2. – ўлчовчи (қабул қилувчи), электрод (М,N), 3. – 
қаршиликни(КС) ёзув нуқтаси (0 нуқта), 4. – табий қутбланиш(ПС) ёзув нуқтаси. L
–
 
зонднинг узунлиги. 
Қудуқларда геофизикавий тадқиқот ишлар олиб борилганда, зондлар доимо бир 
турда бўлмаган муҳитда бўлади, чунки бурғи қоришмасининг қаршилиги, сингиш 
зонасининг қаршилиги, қатламларнинг қудуқ кесими бўйича харҳиллиги ва бошқалар 
муҳитнинг бир турда бўлмаслигини сабабчисидир. Бу шароитда ўлчанган солиштирма 
қаршилик, туюлма қаршилик (ТҚ) деб аталади ва 

к 
деб белгиланади. ТҚ тоғ жинсининг 
солиштирма қаршилиги 

п
, бурғи қоришмасининг солиштирма қаршилиги 

р
, қатламнинг 
қалинлиги h, қудуқнинг диаметри d
с
, зонднинг тури ва узунлиги ва бошқа омилларга 
боғлиқдир. Умуман бу боғлиқлик қуйидаги кўринишда келтирилиши мумкин: 

к
= 

(

п
, 

р
, 

зп
, 

вм
,h,d
c
,D,З.Т.L) (3.12) 
бу ерда З.Т. -зонд тури,
ТҚ ларни жуда кўп омилларга боғлиқлиги зондларни танлашда айрим 
масалаларга эътибор беришликни талаб қилади; 
1.
қудуқ кесимларида иложи борича барча қатламларни (харҳил қалинликдаги) 
ажратиб бериши керак; 
2.
қатлам қаршисидаги ТҚ ларнинг қиймати қатламнинг ҳақиқий 
қаршилигидан кўп фарқ қилмаслиги керак. 
Ушбу шартлар бир-бирига қарама-қарши бўлиб, яъни барча қалинликдаги 
қатламларни ажратиш учун кичкина узунликдаги зондларни ишлатишимиз керак. Бунда 
эса ўлчанилаётган ТҚ ка қудуқнинг (қудуқ диаметри ва бурғи қоришмасининг 
солиштирма қаршилиги) катта таъсир этади ва ТҚ қатламнинг қаршилигидан анча фарқ 
қилади. Агарда катта узунликдаги зондлар ишлатилса унда кичкина қалинликдаги 
қатламларни ажратиш қийин бўлади. Шунинг учун харбир худудда стандарт (оптимал) 
зондлар танлаб олинади. Бу зондлар иложи борича кўпроқ қатламларни ажратиш ва 
ўлчанилаётган ТҚ қатламнинг ҳақиқий солиштирма қаршилигига яқин бўлишини 

---

таъминлайди. Одатда стандарт зондлар сифатида 0.4 - 0.5 м. потенциал ва 2.0 - 2.5 м. 
узунликдаги градиент зондлар қабул қилинади. 
Республикамизда бу зондлар: 
А0.5М2.5N потенциал ва А2.5М0.5N градиент зондлардир. 
Қатламларнинг ҳақиқий қаршиликларини аниқлаш учун 
БКЗ 
(боковое 
каротажное зондирование) усули қўлланилади. Бу усул - ТҚ бир нечта 5-7 та харҳил 
узунликдаги зондлар билан ўлчашга айтилади. Зондлар бир турдаги зондлардан иборат 
бўлиб: ёки потенциал, ёки градиент зондлар танланилади. Градиент зондларнинг ҳам бир 
тури: ағдарилган ёки кетма-кет зондлар танланилади. Энг кичкина зонднинг узунлигини 
қудуқнинг диаметри d
с 
га тенг, ёки 2 -4 марта ундан каттароқ танланилади. Энг катта 
зонднинг узунлигини эса, одатда, 8 м. оширмайдилар. БКЗ ни қуйида келтирилган зондлар 
билан ўтказиш мумкин: А0.4М0.1N, А1.0М0.1N, А2.0М0.5N, А4.0М0.5N, А8.0М1.0N. 
қатламларнинг чегараларини аниқроқ ажратиш учун бу зондларга қўшимча ағдарилган 
N0.5М2.0А, ёки, N0.5М4.0А ни БКЗ таркибига киритилиши мумкин.