Elektr zaryadi va uning 2 turi

Elektr zaryadi va uning 2 turi. Elektr zaryadi - bu jismlar yoki zarralarning elektromagnit o'zaro ta'sirga kirishish xususiyatini tavsiflovchi va bunday o'zaro ta'sirlarda kuchlar va energiya qiymatlarini aniqlaydigan jismoniy miqdor. Elektr zaryadi - bu elektr energiyasi haqidagi asosiy tushunchalardan biridir. Elektr hodisalarining butun yig'indisi elektr zaryadlarining mavjudligi, harakati va o'zaro ta'sirining namoyonidir. Elektr zaryadi ba'zi elementar zarralarning ajralmas mulki hisoblanadi.Elektr zaryadlarining ikki turi mavjud, ular shartli ravishda musbat va manfiy deb nomlanadi. Bitta alomatni qaytarish, turli xil belgilarning ayblovlari - bir-biriga jalb qilingan. Elektrlashtirilgan shisha novda zaryadlari an'anaviy ravishda ijobiy deb topildi va qatronlar (xususan, kehribar) manfiy edi. Ushbu shartga muvofiq elektr zaryadi  elektron manfiy (yunoncha "elektron" - amber).

Elektrostatik maydon - bu elektromagnit maydonning alohida hodisasidir; u kosmosda harakatsiz (kuzatuvchiga nisbatan) va vaqt ichida o'zgarmaydigan zaryadlar yordamida hosil bo'ladi. Elektrostatik maydon odamning sezgi organlariga bevosita ta'sir qilmaydi, lekin unda joylashtirilgan sinov zaryadida mexanik kuch bilan harakat qilish qobiliyatiga ega. Ushbu ta'sir elektrostatik maydonni aniqlash va uning intensivligini aniqlash uchun asosdir.

Ushbu maydonning xususiyatlarini tavsiflovchi asosiy miqdorlar uning kuchi va potentsialidir. Agar elektrostatik maydonga shu qadar kichik sinov zaryadi joylashtirilsa, uni borligi bilan buzmaydi, unda unga kuch ta'sir qiladi va bu kuchning zaryad kattaligiga nisbati maydon kuchini beradi.

Jismlarning elektrlanishi. elektr zaryadning saqlanish qonuni Elektrlanishni uch usul bilan amalga oshirish mumkin: ishqalanish, tekkizish va ta’sir orqali. Ishqalanish yoki ta ’sir usuli bilan ayrim jism lar elektrlanganda, ulardan biri musbat zaryadlansa, ikkinchisi manfiy zaryadlanadi va hamma vaqt bu zaryadlaming miqdorlari oczaro teng boiadi. Boshqacha aytganda, neytral jismdagi musbat va manfiy zaryadlaming miqdorlari hamma vaqt o‘zaro teng boiadi. Nechta musbat zaryad bolsa, manfiy zaryad ham shuncha boiadi. Yakkalangan sistemadagi zaryadlar miqdori vaqt olishi bilan o‘zgarmaydi. Bu hoi zaryadlaming saqlanish qonuni deb yuritiladi. Har bir atom yoki umuman, har qanday jismdagi elektronlar soni undagi protonlar soniga teng bolsa, ular eng yaqin ( Ю'10 m) masofada bir-birlarining o‘zaro ta’siri bilan boglangan boiib, atrofdagi boshqa muhit zaryadlariga sezilarli ta'sir qilmaydi, bunday jismlar amalda elektrlanmagan holda bolganligi uchun neytral jism yoki neytral atom deyiladi.

Zaryadni saqlash qonuni:izolatsiyalangan tizimda barcha jismlarning zaryadlarining algebraik yig'indisi ushbu jismlarning bir-biri bilan o'zaro ta'siri uchun doimiy bo'lib qoladi..

Elektr zaryadi. Jun matoga ishqalangan qahrabo tayoqcha yengil narsalarni tortish qobiliyatiga ega bo`lishi juda qadim zamonlardan ma’lum bo`lgan. Ingliz vrachi Jilbert ishqalashdan keyin yengil narsalarni torta olish qobiliyatiga ega bo`lgan jismlarni elektrlangan (yunoncha qahrabolangan) deb atadi va elektr so`zi qo`llanila boshlandi. Tabiatdagi moddalarning turli–tumanligiga qaramasdan faqat ikki xilgina, qarama-qarshi ishorali elektr zaryadlari mavjud. Amerikalik fizik R.Milliken tajribalar yordamida elektr zaryadi diskret ekanligini, ya’ni istalgan jismning zaryadi elementar elektr zaryadi e tajribada e=1,6 ^-19 kl ga karrali ekanligini aniqladi. Elektronning massasi m_e=9.11 0^-31 kg va proton m_p=1.67 0^-27 kg ga teng.

Elektromagnit ta’sir. Har qanday jism massasidan tashqari elektr zaryadi bilan ham xarakterlanadi. Va ular orasida na faqat gravitatsion, balki elektromagnit ta’sir ham mavjuddir. Bir xil ismli zaryadlar itarishadi, turli ismlilari esa tortishishadi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki elektromagnit ta’sir gravitatsion ta’sirdan ko`p marta kuchliroqdir. Shu bilan birga gravitatsion ta’sir barcha jismlarga xos bo`lsa, elektromagnit ta’sir faqatgina zaryadlangan jismlargagina xos xususiyatdir. Elektromagnit ta’sirning kuchliligi jismdagi zaryad miqdoriga bog’liq bo`ladi.

 Jismlarning zaryadlanishi. Tabiatdagi barcha jismlar elektrlanib qolish qobiliyatiga ega. Elektrlanish esa turlicha usullar bilan amalga oshiriladi. Ularning eng soddasi bir jismni ikkinchisiga ishqalashdir. Masalan, teriga ishqalangan shisha tayoqcha musbat, junga ishqalangan qahrabo tayoqcha esa manfiy zaryadlanib qoladi. Xo`sh bu zaryadlar qanday paydo bo`ladi.? SHuni ta’kidlash lozimki barcha jismlarda elektr zaryadi mavjud. Faqatgina elektroneytral, ya’ni zaryadlanmagan jismlarda musbat va manfiy zaryadlarning miqdori teng. Tayoqchalarni matoga ishqalash esa zaryadlarning paydo bo`lishiga emas, balki ularning qayta taqsimlanishigagina olib keladi. Natijada ularning birida musbat zaryad ko`proq yig`iladi va tayoqcha musbat zaryadlanib qoladi, boshqasida esa manfiy zaryadlar ko`proq qoladi va tayoqcha manfiy zaryadlanib qoladi. Tayoqcha mato sistemasida esa zaryadlar miqdori o`zgarmay qolaveradi. Ya’ni biror jarayonda hosil bo`ladigan zaryadlarning algebraik yig`indisi nolga teng bo`ladi.