Elektr zanjiri. Elektr toki. Elektr qòzģatuvchi kuch. Kuchlanish. Om qonuni. Elektr qarshiligi ham òtkazgich asosiga òtkazgich materiallarga nimalar kiradi. Qarshilikning mustaqil boģliqligi Mavzu: Elektr zanjiri Reja

Mavzu: Qarshilikning mustaqil boģliqligi
Reja:
1.Qarshilik nima?
2.Qarshiliklarni ketma-ket va parallel ulash.
3.O’tkazgichlarning qarshiligini hisoblash.
Kalitni uzaylik. Uzunligi 1,5-2 m bo'lgan nikelindan tayyorlangan o'tkazgich simni spiral shakliga keltirib, uni lampochkaga ketma-ket qilib ulaylik. Nikelin - bu mis, nikel va marganes aralashmasidan tayyorlangan qotishma.
Kalit ulanganda lampochka xiraroq yonadi va amperrnetr zanjirdan o'tayotgan tokning kamayganligini ko'rsatadi. (2-rasm) Demak, nikelin sim zanjirdagi tokni kamaytiradi, ya'ni zanjirdan tok o'tishiga qarshilik qiladi.
O'tkazgichning zanjirda tok o'tishiga qarshilik qilish xossasi elektr qarshilik deb ataladi va R harfi bilan belgilanadi.
Elektr qarshilikning asosiy birligi qilib, fizikaga qarshilik tushunchasini kiritgan va elektr zanjirning asosiy qonunini kashf etgan nemis fizigi Georg Simon Om sharafiga om (Q) qabul qilingan.
Qarshilikning milliom (mfl), kiloom (kQ), megaom (MQ) kabi birliklari ham qo'llaniladi. Bunda:

O'tkazgichda elektr qarshilik qanday vujudga keladi?
Metallardagi tok elektr maydon ta'sirida erkin elektronlarning tartibli harakatidan iborat. Harakat paytida elektronlar kristallni tashkil etgan ionlar bilan ta'sirlashadi. Bu ta'sirlashuv jismlarning mexanik harakatidagi ishqalanish kuchiga o'xshab, ionlar erkin elektronlarni to'xtatishga harakat qiladi. Shuning uchun metall o'tkazgichlarga elektr maydon qo'yilganda, elektr qarshilik namoyon bo'ladi.
Elektr qarshilikning o'tka/gich uzunligiga bog liqligi 3-rasmda tasvirlangan elektr zanjirni yig'aylilc. Bunda 1 va 2, 2 va 3, 3 va 4, 4 va 5 qisqichlar bir xil 15 sm uzunlikdagi nixrom o'tkazgich (sim)lar bilan

2-rasm 3-rasm
tutashtirilgan. Nixrom - bu nikel, temir, xrom va marganes aralashmasidan tayyorlangan qotishma.
Tok manbayining musbat qutbi ampermetr orqali 1 qisqichga, manfiy qutbi esa kalit orqali 2 qisqichga ulangan bo'lsin. Kalit yordamida zanjimi ulasak, ampermetr 2 A tokni ko'rsatgan bo'lsin. Agar tok manbayining manfiy qutbini 3 qisqichga ulasak, ampermetr 1 A ni, 5 qisqichga ulasak, 0.5 A ni ko'rsatadi. Bunga sabab, zanjir 3 qisqichga ulanganda nixrom simning uzunligi 2 marta, 5 qisqichga ulanganda esa uning uzunligi 4 marta ortdi.
Tajribadan shunday xulosa chiqarish mumkin: o'tkazgichning uzunligi necha marta ortsa, zanjirdagi tok kuchi shuncha marta kamayadi, ya'ni o'tkazgichning elektr qarshiligi shuncha marta ortadi.
O'tkazgichning elektr qarshiligi uning uzunligiga to'g'ri proper-sionaldir.
Ya'ni:

Elektr qarshilikning o’tkazish ko’ndalang kesimida bog'liqligi.
4-rasmda tasvirlangan zanjirni yig'aylik. Bunda 1,3,5 qisqichlar o'tkazgich mis sim orqali tutashtirilgan bo'lib, ular ampermetr orqali manbaning musbat qutbiga ulangan. 1 va 2 qisqichlarni, 3 va 4 qisqichlarni, 5 va 6 qisqichlarni bir-biri bilan 60 sm uzunlikdagi 3 ta bir xil nixrom sim bilan tutashtiraylik.
Manbaning manfiy qutbidan chiqqan o'tkazgichni 2 qisqichga mahkamlab kalitni ulasak, ampermetr 0,5 A tokni ko'rsatadi. Manba 4 yoki 6 qisqichga ulansa ham zanjirdan 0,5 A tok o'tadi.
Endi 2 va 4 qisqichlarni tutashtiraylik. Bu bilan nixrom simni ikki qavat qildik va uning ko'ndalang kesimi yuzini 2 marta oshirdik. Manbani 4 qisqichga mahkamlab kalitni ulasak, ampermetr zanjirda 1 A tok o'tayotganini ko'rsatadi.
Agar 4 va 6 qisqichlarni ham tutashtirib tajribani qaytarsak, ampermetr 1,5 A tokni ko'rsatadi. Bu gal biz nixrom simning ko'ndalang kesimi yuzini birinchi galdagiga nisbatan 3 marta oshirdik.
Tajribadan xulosa chiqarish mumkinki, o'tkaz­gichning ko'ndalang kesimi yuzi necha marta ortsa, uning elektr qarshiligi shuncha marta kamayar ekan.


4-rasm

O'tkazgichning elektr qarshiligi uning ko'ndalang kesimi yuzasiga teskari proporsionaldir.

Elektr zanjirga uzunliklari va ko'ndalang kesimi yuzalari bir xil, lekin turli materiallardan yasalgan uch xil simni, masalan, nikelin, nixrom va xromelni navbatma-navbat ulaylik. Bunda har gal ampermetrning ko'rsatishi har xil bo'ladi. Bu tajriba turli moddalarning elektr qarshiligi har xil ekanligini ko'rsatadi.
O'tkazgichning elektr qarshiligi o'tkazgich tayyorlangan materialning elektr xossasiga ham bog'liq.
Ya'ni:

Yuqoridagi (1), (2) va (3) ifodalarni umumlashtirib, qarshilikning quyidagi formulasini hosil qilamiz:

bunda p - moddaning elektr xossasini ifodalovchi fizik kattalik — solishtirma qarshilik. (4) dan uni quyidagicha ifodalash mumkin:

Solishtirma qarshilik 1 Q-m birlikda o'lchanadi.
O'tkazgich tayyorlanadigan moddalarning solishtirma qarshiligi turlicha bo'ladi (3-jadval).

“Fan haqida suhbatlar” gazetasining muxbiri”Men bilib oldim” yo’nalishi bo’yicha ish olib boradi..

“Fan haqida suhbatlar” gazetasining muxbiri: Fizik tarixchilarga quyidagi savollar bilan murojaat qiladi.
Elektr sohasi bo’yicha ish olib borgan olimlar haqida biroz to’xtalib o’tsangiz.Olimlar portretlari olib chiqilib ko’rsatiladi va ular qilgan ishlari haqida so’zlashadi.
1. Alessandro Volta 2.Andre MariAmper 3.Geor Simon Om

ALESSANDRО VОL’TA (1745—1827)
Elektr kuchlanish birligiga nоmi qo’yilgan taniqli ital’yan fizigi. Milan yaqinidagi Kоmо shaharchasida tug’ilgan. Bo’lg’uvsi оlimda tabiatdagi elektr hоdisalarni o’rganishga qiziqish ancha erta uygоndi. 1769 yilda u leyden bankasi xaqida, songra elektr mashina haqida yana bitta maqоla e’lоn qildi. 1774 yilda o’zi tug’ilgan shaharcha gimnaziyasida fizikadan dars bera bоshladi, 1779 yildan Paviya universiteti prоfessоri bo’ldi.
Uning kashfiyotlari ichida — elektrоfоr, elektrоmetr, kоndensatоrli elektrоskоp va bоshqa asbоblar bоr edi. 1800 yilda u birinchi elektr tоk manbai — Vоl’ta ustunini ixtirо qildi; u mis va rux plastinkalardan ibоrat bo’lib, ularning оralariga ishqоr eritmasi singdirilgan material dоirachalari jоylashtirilgan edi. Bu ixtirо оlimga jahоn miqyosida shuxrat keltirdi.
Vоl’ta «jоnli elektrni» o’rganish bo’yicha ham bir qatоr ajоyib tajribalar o’tkazdi.
«Hayvоnоt elektri xaqida siz nima deb o’ylaysiz?— deb yozgan edi u 1794 yilda.— Men bo’lsam allaqachоn, barcha ta’sirlar dastavval metallarning qandaydir nam tanaga yoki suvning o’ziga tegishidan sоdir bo’ladi, deb xisоblayman.
Bunday tegishish natijasida elektr suyuqlik metallardan bu nam tanaga yoki suvga biridan ko’prоq, bоshqasidan kamrоq (ruxdan ko’prоq, kumushdan kamrоq) haydaladi. Tegishli o’tkazgichlar оrasida uzluksiz alоqa o’rnatilganda bu suyuqlik dоimiy aylanib оqadi».
Epik elektr zanjirining birinchi tavsifi shunday edi. Bundan tashqari, o’zidan оldin o’tgan ital’yan оlimi L. Galg’vanidan (1737—1798) farqli o’larоq, Vоl’ta hech qanday maxsus «hayvоnоt elektri» yo’qligini tushundi. Bu o’sha оddiy elektr zanjiridagi elektrning o’zidir. Agar bu zanjirni uzsak xamda uzilish jоyiga ulоvchi qism sifatida bakaning tirik nervini kiritsak, u xоlda bunday nervlar bilan bоshqariluvchi muskullar, o’tkazgichlar zanjiri yopilishi va elektr tоki vujudga kelishi bilanоq qisqara bоshlaydi. Uning bu sоxadagi tadqiqоtlari fiziоlоgiyaning rivоjlanishi uchun katta axamiyat kashf etdi.

GEОRG SIMОN ОM 11787—1854)
Nemis fizigi. Germaniyada ancha kambag’al оilada tug’ildi. Shu sababli, 1805 yilda Erlangen universitetida o’qiy bоshlab, оxiriga etkazоlmadi. Gоtshtadt (Shveysariya) da o’qituvchilik qildi. 1811 yilda Erlangenda dоktоrlik dissertatsiyasi tayyorladi va yoqladi. Оm 20 yil davоmida Bamberg, Kyolg’n, Berlin gimnaziyalarida o’qituvchilik qildi. Uqituvchilikdan bo’sh paytlaridagina u ilmiy tadqiqоt ishlari bilan shug’ullandi. 1833 yilda u Nyurnbergdagi Pоlitexnika maktabiga direktоr qilib tayinlandi, 1849 yilda esa Myunxen universiteti prоfessоri bo’ldi.
1826 yilda Оm o’zining elektr zanjirining asоsiy qоnunini оchdi. Оm qоnuni o’tkazgichdagi o’zgarmas elektr tоk kuchi / uning ikki kesimi оrasidagi V pоtensiallar farqiga (kuchlanishga) to’g’ri prоpоrsiоnaldir: K1 = i. Prоpоrsiоnallik kоeffisienti K ga o’tkazgichning qarshiligi deyiladi. Bu qоnunni E. X. Lens, B. S. Yakоbi, K. Gauss, G. Kirxgоf va bоshqalar o’z tadqiqоtlariga asоs qilib оlganlaridan keyingina u fanda tan оlindi. 1881 yilda elektriklarning Xalqarо kоngressida elektr qarshilikning birligi Оm nоmi bilan ataldi(Оm).
Оm o’z umrining оxirgi yillarini akustika sоxasidagi tadqiqоtlarga bag’ishladi. 1843 yilda u qulоqning murakkab tоvushlarni garmоnik tebranishlarga ajratishini, eng sоdda eshitish taassurоtlari esa garmоnik tebranishlardan vujudga kelishini ko’rsatdi. Оmning akustika qоnuni keyinchalik nemis оlimi G. Gelmo’gоls tоmоnidan eshitishning rezоnans nazariyasiga asоs qilib оlindi.
Оm, shuningdek, оptika va kristallооptika sоxasida xam tadqiqоtlar оlib bоrdi.
1842 yilda u Lоndоn Qirоllik jamiyati a’zоligiga saylandi.

ANDRE MARI AMPER (1775—1836)

Fransuz fizigi va matematigi, fizikaning yangi sоxasi — elektrоdinamikaning asоschilaridan biri Andre Mari Amper Liоn shaxrida tug’ildi. U keng ko’lamda mahlumоt оldi: chet tillarni, matematikani, tabiiy fanlarni o’rgandi. Amper D. Didrо va J. L. D. Alamberlar mashxur «Ensiklоpediya»sining 20 tоmini, L. Eyler, D. Bernulli. J. L. Lagranjning ilmiy ishlarini o’-qib chiqdi.
1801 yilda Amper Burk-an-Bres shahridagi Markaziy maktabda fizika kafedrasini bоshqardi, 1805 yildan esa Parijdagi Pоlitexnika maktabida repetitоrlik o’rnini egalladi. Bu davrda extimоlliklar nazariyasiga, variasiоn hisоblarning mexanika va matematika masalalariga tatbiqiga оid ishlari chiqdi. 1814 yilda Parij Fanlar akademiyasiga a’zо qilib saylandi, 1824 yildan u Parijdagi Nоrmal maktab prоfessоri bo’ldi.
Amperning fizika sоxasidagi ishlari diqqatni darhоl o’ziga jalb qildi. 1820 yilda X. K. Ersted elektr tоkning magnit strelkasiga ta’sirini kashf etgandan keyin Amper tоk ta’sirida magnit strelkasining оg’ish yo’nalishini aniqlaydigan «qalkоvich qоidasini» taklif etdi. Bu tadqiqоtlarni davоm ettirib, elektr tоklarining mexanik o’zarо ta’sirini kashf etdi va bu o’zarо ta’sirlarning kuchlarini aniqlaydigan miqdоriy munо-sabatlarni aniqladiUAmper ikki tushunchani — tоk va kuchlanishni farqlab berdi, yopiq zanjirdagi tоk yo’nalishini aniqladi (tоk kuchining birligi uning nоmiga qo’yilgani tasоdifiy emas). U, shuningdek, parallel o’tkazgichlardan оqayotgan tоk bir tоmоnga yo’nalgan bo’lsa. bu o’tkazgichlar bir-birini tоrtishini, qarama-qarshi tоmоnga yo’nalganda — itarishini aniqladi.
Amper magnitni uning qutblarini birlashtiruvchi chiziqqa perpendikulyar bo’lgan tekisliklarda jоylashgan dоiraviy elektr tоklar majmuidan ibоrat, degan tasavvurga asоslangan magnetizm nazariyasini ishlab chiqdi.
1826 yilda uning elektrоdinamikaga оid asоsiy ilmiy ishi — «Faqat tajribadan chiqarilgan elektrоdinamik hоdisalar nazariyasi» nashr etildi.
R1 va R2 ikkita doimiy qarshiligini olamiz va bu qarshiliklarning boshlanishlari bitta umumiy nuqta a ga, uchlari esa b boshqa umumiy nuqtaga kiradi. A va b nuqtalarini oqim manbai bilan bog'lab bo'lgandan so'ng, biz yopiq elektr davri olamiz. Qarshiliklarning bu ulanishi parallel ulanish deyiladi.

4-rasm. Qarshiliklarning parallel ulanishi
Keling, ushbu kontaktlarning zanglashiga olib keladigan oqimni kuzataylik. Birlashtiruvchi o'tkazgich orqali oqim manbaini musbat qutbidan oqim a nuqtasiga etadi. A nuqtada u filiallanadi, chunki bu erda zanjirning o'zi ikkita alohida novdaga bo'linadi: R1 qarshiligi bilan birinchi filial va R2 qarshiligi bilan ikkinchisi. Ushbu tarmoqlardagi toklarni tegishli ravishda I1 va I 2 bilan belgilang va ushbu oqimlarning har biri o'z novdasi bo'ylab b nuqtasigacha boradi. Shu nuqtada, oqimlar bitta umumiy oqimga birlashadi, bu esa oqim manbai manfiy qutbiga keladi.
Shunday qilib, qarshiliklarning parallel ulanishi bilan tarvaqaylab zanjir olinadi. Keling, bizning kontaktlarning zanglashiga olib keladigan oqimlar o'rtasidagi nisbat qanday bo'lishini ko'rib chiqamiz.
Biz oqim manbai (+) musbat qutblari orasidagi ampermetrni yoqamiz va a nuqtasini ko'rsatamiz va uning o'qilishini sezamiz. Keyin, ampermetrni (rasmda chizilgan chiziq shaklida ko'rsatilgan) b tokini manba manbaining manfiy qutbiga (-) ulab, qurilma xuddi shu oqim kuchini ko'rsatishini ta'kidlaymiz.
Bu shuni anglatadiki, dallanishdan oldin kontaktlarning zanglashiga olib keladigan oqim kuchi (a nuqtaga), kontaktlarning zanglashidan keyin (b nuqtadan keyin) oqim kuchiga teng bo'ladi.
Endi biz asbobning o'qilishini eslab, elektronning har bir tarmog'iga navbat bilan ampermetrni kiritamiz. Ampermetr I filialning joriy kuchini I-ni, ikkinchi filialda esa I-ni ko'rsatsin.Bu ikki ampermetr ko'rsatkichlarini qo'shib, biz dallanishdan oldin tok I ga teng qiymatga ega bo'lamiz (a nuqtani).
Shunday qilib, filialning nuqtasiga oqadigan oqim kuchi shu nuqtadan oqib chiqadigan oqimlarning yig'indisiga teng. I = I1 + I2 Buni formula bilan ifoda etsak, olamiz
Katta amaliy ahamiyatga ega bo'lgan bu nisbat, tarmoqlangan zanjir qonuni deb nomlanadi.
Keling, filiallardagi toklar o'rtasidagi munosabatlar qanday bo'lishini ko'rib chiqaylik.
A va b nuqtalari orasidagi voltmetrni yoqing va bizga nimani ko'rsatishini ko'ring. Birinchidan, voltmetr, oqim manbaini kuchlanishini ko'rsatadi, chunki u ulangan, rasmda ko'rinib turibdiki. 3, to'g'ridan-to'g'ri joriy manbaning terminallariga. Ikkinchidan, voltmetr R1 va R2 qarshiliklarda U1 va U2 kuchlanishining pasayishini ko'rsatadi, chunki u har bir qarshilikning boshiga va oxiriga ulanadi.
Shuning uchun, qarshiliklarni parallel ulash bilan, oqim manbai terminallarida kuchlanish har bir qarshilikdagi kuchlanish pasayishiga teng bo'ladi.
Bu bizga U = U1 = U2, deb yozish huquqini beradi.
bu erda U - oqim manbaining terminallaridagi kuchlanish, U 1 - R 1 qarshiligidagi kuchlanish pasayishi, U2 - R2 qarshiligidagi kuchlanish pasayishi. Eslatib o'tamiz, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan qismidagi kuchlanish pasayishi ushbu qismdan oqib o'tadigan oqim va U = IR kesimining qarshiligiga tengdir.
Shuning uchun har bir filial uchun siz yozishingiz mumkin: U1 = I1R1 va U2 = I2R2, lekin U 1 = U2, keyin I1R1 = I2R2.
Ushbu ifodaga mutanosiblik qoidasini qo'llasak, I1 / I2 = U2 / U1, ya'ni birinchi filialdagi oqim ikkinchi filialda oqim shunchalik ko'p (yoki kamroq) bo'ladi, birinchi filialning qarshiligi ikkinchi darajali qarshilikka nisbatan necha marta (yoki undan ko'p) bo'ladi. filiallari.
Shunday qilib, biz qarshiliklarni parallel ravishda ulashda, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan tarmoqlarning umumiy oqimi parallel shoxlarning qarshiligi qiymatlariga teskari proportsional ravishda oqimlarga chiqadi degan muhim xulosaga keldik. Boshqacha qilib aytganda, filialning qarshiligi qanchalik katta bo'lsa, u orqali oqadigan oqim shunchalik past bo'ladi va, aksincha, filialning qarshiligi qanchalik past bo'lsa, bu novdan orqali oqadigan oqim shuncha ko'p bo'ladi.
Ushbu bog'liqlikning to'g'riligini quyidagi misolda tekshiramiz. Biz oqim manbasiga ulangan ikkita parallel ulangan qarshilik R1 va R 2 dan iborat zanjirni yig'amiz. R1 = 10 Oh, R2 = 20 Ohm va U = 3 V bo'lsin.
Avval har bir filialga kiritilgan ampermetr nimani ko'rsatishini hisoblaymiz:
I1 = U / R1 = 3/10 = 0.3 A = 300 mA
I 2 = U / R 2 = 3/20 = 0,15 A = 150 mA
Devredeki umumiy oqim I = I1 + I2 = 300 + 150 = 450 mA
Bizning hisob-kitobimiz rezistorlar bir-biriga parallel ravishda ulanganda, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan kontaktlarning zanglashiga olib boradigan tarmoqlardagi oqim qarshiliklarga teskari.
Darhaqiqat, R1 == 10 Oh, R 2 = 20 Oh, I1 = 300 mA I2 = 150 mA dan ikki baravar ko'pdir. I = 450 mA kontaktlarning zanglashiga olib keladigan umumiy oqimi ikki qismga bo'linadi, shunda uning katta qismi (I1 = 300 mA) kichik qarshilikka (R1 = 10 Ohm) va kichikroq qismi (R2 = 150 mA) kattaroq qarshilikka (R 2 = 20 ohm).
Qarama-qarshi novdalardagi oqimning buklanishi quvur orqali suyuqlik oqishiga o'xshaydi. Tasavvur qiling, A trubkasi bir nuqtada turli diametrdagi B va C ikkita quvurlarga bo'linadi. B trubasining diametri B quvurlarining diametridan kattaroq bo'lganligi sababli, suv oqimiga nisbatan katta qarshilik ko'rsatadigan B trubkasidan ko'ra bir vaqtning o'zida ko'proq suv B trubkasidan o'tadi.
Shakl 4. Xuddi shu vaqt ichida qalinroqdan ko'ra kamroq suv ingichka trubadan o'tadi
Endi ikkita parallel ulangan qarshiliklardan tashkil topgan tashqi tutashuvning umumiy qarshiligi nimaga teng bo'lishini ko'rib chiqamiz.
Tashqi kontaktlarning zanglashiga olib boradigan umumiy qarshiligi bilan, tarmoqning dallanmasdan oldin tokni o'zgartirmasdan, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan o'zgarishini, ikkala parallel ulangan qarshilikni ham tushunish kerak. Ushbu qarshilik ekvivalent qarshilik deyiladi.Shakl ko'rsatilgan sxemaga qaytaylik. 3 va ikkita parallel ulangan qarshiliklarning ekvivalent qarshiligi nimaga teng bo'lishini ko'ring. Ohm qonunini ushbu kontaktlarning zanglashiga olib boradigan bo'lsak, biz shunday yoza olamiz: I = U / R, bu erda men tashqi kontaktlarning zanglashiga olib keladigan oqim (filialning nuqtasiga), U - tashqi kontaktlarning zo'riqishida, R - tashqi kontaktlarning zanglashiga, ya'ni ekvivalent qarshilikka.
Xuddi shunday, har bir novda uchun I1 = U1 / R1, I2 = U2 / R2, bu erda I1 va I 2 - novdalardagi oqim, U 1 va U2 - bu shoxlardagi kuchlanish, R1 va R2 - bu shoxlarning qarshiligi.
Tarmoqli zanjir qonuniga ko'ra: I = I1 + I2
Joriy qiymatlarni almashtirib, U / R = U1 / R1 + U2 / R2 ni olamiz
Parallel ulanish U = U1 = U2 bo'lganligi sababli U / R = U / R1 + U / R2 ni yozishimiz mumkin
U ni tenglik tomonining o'ng tomoniga qavs ichida qo'yib, U / R = U (1 / R1 + 1 / R2) olamiz.
Endi tenglikning ikkala tomonini U ga bo'lgandan so'ng, biz 1 / R = 1 / R1 + 1 / R2 ga egamiz
Qarshilikning teskari o'tkazuvchanligi o'tkazuvchanlik deb atalishini yodda tutsak, 1 / R formulada tashqi kontaktlarning o'tkazuvchanligi, 1 / R1 birinchi filialning o'tkazuvchanligi, 1 / R2 ikkinchi filialning o'tkazuvchanligi deyishimiz mumkin.
Ushbu formuladan kelib chiqqan holda xulosa qilamiz: parallel ulanish bilan tashqi tutashuvning o'tkazuvchanligi alohida filiallarning o'tkazuvchanlik yig'indisiga teng.
Shuning uchun parallel ravishda ulangan qarshiliklarning ekvivalent qarshiligini aniqlash uchun kontaktlarning zanglashiga olib keladigan qiymatni aniqlash va unga qarama-qarshi bo'lgan qiymatni olish kerak.
Formuladan, shuningdek, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan har bir filialning o'tkazuvchanligi kattaroq ekanligi kelib chiqadi, bu tashqi tutashuvning ekvivalent qarshiligi parallel ravishda ulangan qarshiliklarning eng kichikidan kamroq ekanligini anglatadi.


Qarshiliklarning parallel ulanishi misolini ko'rib chiqsak, ikkita shoxchadan iborat eng oddiy zanjirni oldik. Biroq, amalda, zanjir uch yoki undan ko'p parallel shoxlardan iborat bo'lgan holatlar mavjud. Bunday hollarda nima qilish kerak?
Aniqlanishicha, biz olgan barcha munosabatlar har qanday parallel ulangan qarshiliklardan tashkil topgan kontaktlarning zanglashiga olib keladi.
Buni tekshirish uchun quyidagi misolni ko'rib chiqing.
R1 = 10 Ohm, R2 = 20 Ohm va R3 = 60 Ohm uchta qarshiligini olamiz va ularni parallel ravishda ulaymiz. Ekvivalent elektr o'tkazuvchanligini aniqlang (5-rasm).


5. Uch parallel ulangan qarshilikka ega zanjir
Ushbu zanjir uchun 1 / R = 1 / R1 + 1 / R2 formulasini qo'llagan holda, biz 1 / R = 1 / R1 + 1 / R2 + 1 / R3 yoza olamiz va ma'lum miqdorlarni almashtirib, biz 1 / R = 1/10 + 1 olamiz. / 20 + 1/60
Bu fraktsiyani olaylik: 1 / R = 10/60 = 1/6, ya'ni kontaktlarning zanglashiga olib keladigan quvvat 1 / R = 1/6, shuning uchun ekvivalent qarshilik R = 6 Ohm.
Shunday qilib, ekvivalent qarshilik kontaktlarning zanglashiga parallel ravishda kiritilgan qarshiliklarning eng kichikidan, ya'ni R1 qarshiligidan kamroq bo'ladi.
Keling, ushbu qarshilik haqiqatan ekvivalent ekanligini, ya'ni 10, 20 va 60 Ohmni parallel ravishda ulangan, kontaktlarning zanglashiga qadar oqim kuchini o'zgartirmasdan almashtirish mumkinligini ko'rib chiqamiz.
Faraz qilaylik tashqi kontaktlarning zanglashiga va shuning uchun R1, R2, R3 qarshiligidagi kuchlanish 12 V ga teng. Shoxlardagi oqim kuchi quyidagicha bo'ladi: I1 = U / R1 = 12/10 = 1, 2 A I 2 = U / R 2 = 12/20 = 1, 6 A I 3 = U / R1 = 12/60 = 0, 2 A
I = I1 + I2 + I3 = 1,2 + 0.6 + 0.2 = 2 A formuladan foydalanib, kontaktlarning zanglashiga olib kelamiz.
Bizga ma'lum bo'lgan parallel parallel ulangan uchta qarshilik o'rniga, 6 Ohmga teng ekvivalent qarshilik yoqilgan bo'lsa, Ohm qonunining formulasi bilan kontaktlarning zanglashiga olib keladigan 2 A kuchlanishli oqim hosil bo'ladimi-yo'qligini tekshiramiz.
Men = U / R = 12/6 = 2 A Ko'rinib turibdiki, R = 6 Ohm biz aniqlagan qarshilik bu kontaktlarning zanglashiga olib keladi.
Buni o'lchash asboblarida ham ko'rishimiz mumkin, agar biz o'zimiz olgan qarshiliklar bilan kontaktlarning zanglashiga olib keladigan bo'lsak, tashqi kontaktlarning zanglashiga olib keladigan oqimni (dallanishdan oldin) o'lchab, so'ngra 6 Ohm bitta qarshilikka parallel ravishda ulangan qarshiliklarni almashtiramiz va tokni yana o'lchaymiz. Ikkala holatda ham ampermetrning o'qishlari taxminan bir xil bo'ladi.
Amalda parallel ulanishlarni ham topish mumkin, buning uchun ekvivalent qarshilikni hisoblash osonroq bo'ladi, ya'ni avval o'tkazuvchanlikni aniqlamasdan darhol qarshilikni toping.
Masalan, R1 va R2 ikkita qarshilik parallel ravishda ulangan bo'lsa, unda 1 / R = 1 / R1 + 1 / R2 formulasi quyidagicha o'zgartirilishi mumkin: 1 / R = (R2 + R1) / R1 R2 va R ga tenglikni hal qilganda R = oling. R1 x R2 / (R1 + R2), ya'ni ikkita qarshilik parallel ravishda ulanganda, ekvivalent tutashuv qarshiligi parallel ravishda ulangan qarshiliklarning yig'indilariga bo'linadi.