Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичлар
1.7.72. Ноль химоя ўтказгичлари сифатида биринчи навбатда ноль ишчи ўтказгичлардан фойдаланилиш керак
(шунингдек мазкур оидаларнинг 1.7.81-бандига аранг).
Қ
қ
Ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичлар сифатида уйидагилардан фойдаланиш мумкин (истисноларни 7.3-бобга
қ
аранг):
қ
1) ушбу ма садда ма сус назарда тутилган ўтказгичлар;
қ
ҳ
2) биноларнинг металл конструкциялари (фермалар, колонналар ва х. к.);
3) темир-бетон урилиш конструкциялар ва фундаментларнинг арматуралари;
қ
4) ишлаб чи аришдаги металл конструкциялар (кран ости йўллар, та симловчи урилмаларнинг каркаслари,
қ
қ
қ
галереялар, майдончалар, лифтларнинг, кўтаргичларнинг, тегирмонларнинг шахталари, каналлар ошиялар ва х.к.);
ҳ
5) электр симларнинг пўлат увурлари;
қ
6) кабелларнинг алюминий оби лари;
қ
қ
7) шинали ўтказгичларнинг металл кожухлари ва таянч конструкциялари, электр урилмаларнинг металл короблари ва
қ
лотоклари;
8) барча ма садлардаги очи ёт изилган стационар металл увурлар, ёнувчан ва портлашга авфли моддалар ва
қ
қ
қ
қ
ҳ
аралашмалар, канализация ва марказлашган иситиш увурўтказгичлар бундан истисно. Бунда, удудидан увурлар ўтган
қ
ҳ
қ
корхонанинг розилиги керак.
оидаларнинг мазкур банди 2-8–кичик бандларида келтирилган ўтказгичлар, конструкциялар ва бош а элементлар
Қ
қ
ягона ерга уловчи ёки ноль химоя ўтказгичлар бўлиб хизмат илишлари мумкин, агар улар ўтказувчанлиги бўйича мазкур боб
қ
талабларини ондирсалар ва агар бутун фойдаланиш даврида электр занжирининг узлуксизлигини таъминласалар.
қ
Ерга уловчи ёки ноль химоя ўтказгичлар коррозиядан химояланган бўлишлари керак.
1.7.73. Ерга уловчи ёки ноль химоя ўтказгичлар сифатида увурсимон симларнинг металл оби ларидан, тросли электр
қ
қ
қ
симдаги кўтариб турувчи трослардан, изоляцияловчи трубкаларнинг металл оби ларидан, эгилувчан химояловчи металл
қ
қ
илофлардан, шунингдек симларнинг ва кабелларнинг зир и ва ўр ошин оби ларидан фойдаланиш таъ и ланади.
ғ
ҳ
қ ғ
қ
қ
қ қ
Кўрсатилган ма садлар учун кабелларнинг ўр ошин оби ларидан фойдаланиш фа атгина реконструкция илинаётган
қ
қ ғ
қ
қ
қ
қ
220/127 ва 380/220 В ша ар электр тармо ларида ру сат этилади.
ҳ
қ
ҳ
38

---

Ерга улаш ёки ноль симига улаш талаб этиладиган хоналардаги ва таш и урилмалар бутун эксплуатацияси давомида
қ қ
ерга ёки ноль симига ишончли уланган бўлиши керак. Металл улаш муфталари ва утилари зир га ва металл оби ларга
қ
ҳ
қ
қ
кавшарлаш ёки болтли бириктириш билан уланган бўлишлари керак.
1.7.74. Ерга улашнинг ва ноль симига улашнинг магистраллари ва улардан ёпи хоналардаги ва таш и урилмалардаги
қ
қ қ
ша обчалар кўриниб турадиган бўлиши ва кесим юзалари мазкур оидаларнинг 1.7.75-1.7.78-бандларида келтирилгандан
ҳ
Қ
кам бўлмаслиги керак.
Кўриниб турадиган бўлиши кераклиги тў рисидаги талаб кабелларнинг ноль толаларига ва оби ларига, темир-бетон
ғ
қ
қ
конструкциялар арматурасига, шунингдек кувурларда ва коробларда, шунингдек бевосита урилиш конструкциясида
қ
ёт изилган (монолитланган) ерга улаш ва ноль симига улаш ўтказгичларига татби этилмайди.
қ
қ
Магистраллардан 1000 В гача электр абул илгичларга ша обчаларни ёпи , бевосита деворнинг ичида, тоза полнинг
қ
қ
ҳ
қ
остида ва х.к., агрессив му итдан химоя илган холда ўтказишга ру сат этилади. Бундай ша обчаларда уло лар бўлмаслиги
ҳ
қ
ҳ
ҳ
ғ
шарт.
Таш и урилмаларда ерга улаш ва ноль химоя ўтказгичларини ер, пол ёки майдончаларнинг, технологик
қ
қ
урилмаларнинг чети ва х.к. лар бўйлаб ёт изишга ру сат берилади.
қ
қ
ҳ
Изоляцияланмаган алюминий ўтказгичлардан ерга улаш ёки ноль химоя ўтказгичлари сифатида ер бўйлаб ёт изиш учун
қ
фойдаланишга ру сат этилмайди.
ҳ
1.7.75. 1000 В гача электр урилмаларда ерга улаш ва ноль химоя ўтказгичлари 1.7.1-жадвалда келтирилганлардан кам
қ
бўлмаган катталикларга эга бўлишлари керак (шунингдек, мазкур оидаларнинг 1.7.95 ва 1.7.103-бандларига аранг).
Қ
қ
ХЛ ноль химоя ва ноль ишчи ўтказгичларининг кесим юзалари (диаметрлари) 2.4-боб талабларига мувофи танланиши
қ
керак.
1.7.76. Нейтрали ерга эффектив уланган 1000 В дан ю ори электр урилмаларда ерга уловчи ўтказгичларнинг кесим
қ
қ
юзаси шундай танланиши керакки, улардан энг катта бир фазали Т токи о иб ўтганда ерга уловчи ўтказгичларнинг
Қ
қ
температураси (асосий химоя ишлаши ва тига ва ўчиргични тўли ўчиш ва тига мос келадиган ис а муддатли изиш)
қ
қ
қ
қ қ
қ
400
0
С дан ортмаслиги керак.
1.7.77. Нейтрали изоляцияланган 1000 В гача ва ундан ю ори электр урилмаларда ерга уловчи ўтказгичларнинг
қ
қ
ўтказувчанлиги фаза ўтказгичлари ўтказувчанлигининг 1/3 исмидан кам бўлмаслиги, кесим юзаси эса–1.7.1-жадвалда
қ
келтирилганлардан кам бўлмаслиги керак (шунингдек мазкур оидаларнинг 1.7.95 ва 1.7.103-бандларига аранг). Кесим
Қ
қ
юзаси 25 мм
2 
дан орти мис, 35 мм
қ
2
орти алюминий, 120 мм
қ
2
орти пўлат ўтказгичларни ўллаш талаб этилмайди. Ишлаб
қ
қ
чи ариш хоналарида пўлат тасмадан бўлган бундай ерга улаш магистраллари камида 100 мм
қ
2
кесим юзага эга бўлишлари
керак. Шундай кесим юзали думало пўлатни ўллашга ру сат этилади. 
қ
қ
ҳ
1.7.78. Нейтрали ерга тў ридан-тў ри уланган 1000 В гача электр урилмаларда авария содир бўлган участкани
ғ
ғ
қ
автоматик ўчишини таъминлаш ма садида фаза ва ноль химоя ўтказгичларнинг ўтказувчанлиги шундай танланиши керакки,
қ
корпусга ёки ноль химоя ўтказгичга туташув бўлганди хосил бўладиган Т токи:
Қ
энг я ин са лагич эрувчан элементининг номинал токидан камида 3 марта:
қ
қ
бош арилмайдиган ажратгичнинг номинал токидан ёки токга тескари бо ли характеристикага эга бўлган
қ
ғ қ
бош ариладиган автоматик ўчиргич ажратгичи ток ўрнатмасидан камида 3 марта орти бўлиши керак.
қ
қ
Тармо лар фа ат электромагнит ажратгичи (чўрт узиш) мавжуд бўлган автоматик ўчиргичлар билан химоя илинганда,
қ
қ
қ
кўрсатилган ўтказгичларнинг ўтказувчанлиги бир онда ишлаб кетиш токи са ламасини, сочилишини (завод маълумотлари
қ
бўйича) исобга олувчи коэффициентга ва за ира коэффициенти 1.1 га кўпайтмасидан кам бўлмаган токни таъминлашлари
ҳ
ҳ
керак. Завод маълумотлари бўлмаган холда, номинал токи 100 А гача бўлган автоматик ўчиргичлар учун ўрнатмага нисбатан
Т токи карралиги камида 1,4, номинал токи 100 А дан орти бўлган автоматик ўчиргичлар учун эса камида 1,25 абул
Қ
қ
қ
илиниши лозим.
қ
ар андай холатда ам ноль химоя ўтказгичнинг тўли ўтказувчанлиги фаза ўтказгичи ўтказувчанлигининг 50% идан
Ҳ
қ
ҳ
қ
кам бўлмаслиги керак.
Агар мазкур банд талабларини корпусга ёки ноль химоя ўтказгичига туташув токи ми дори ондирмаса, бундай
қ
қ
туташувларда ўчириш ма сус химоялар ёрдамида таъминланиши керак.
ҳ
1.7.79. Нейтрали ерга тў ридан-тў ри уланган 1000 В гача электр урилмаларда мазкур оидаларнинг 1.7.78-бандида
ғ
ғ
қ
Қ
келтирилган талабларни ондириш ма садида ноль химоя ўтказгичларни фаза ўтказгичлари билан бирга ёки бевосита
қ
қ
уларнинг я инида ўтказиш тавсия этилади.
қ
1.7.80. Ноль ишчи ўтказгичлар ишчи токи узок о иб ўтишига исобланган бўлишлари керак.
қ
ҳ
Ноль ишчи ўтказгичлар сифатида изоляцияси фаза ўтказгичлар изоляциясига тенг бўлган ўтказгичларнинг
ўлланилиши тавсия этилади. Изоляцияланмаган ўтказгичларни ўлланилиши электр жуфтликлари юзага келиши ёки
қ
қ
изоляцияланмаган ноль ўтказгич билан оби ёки конструкция орасида уч унланиш натижасида фаза ўтказгичлари
қ
қ
қ
изоляциясининг шикастланиши келиб чи иши мумкин бўлган жойларда (масалан, симлар увурларда, коробларда,
қ
қ
лотокларда ёт изилганда) ноль ишчи ўтказгичлари учун ам, ноль химоя ўтказгичлари учун ам бундай изоляция шарт. Агар
қ
ҳ
ҳ
ноль ишчи ва ноль химоя ўтказгичлари сифатида комплект шинали ўтказгичларнинг оби лари ва таянч конструкциялари ва
қ
қ
комплект та симлаш урилмаларининг (шчитларнинг, та симлаш пунктларининг, йи маларнинг ва х.к. ларнинг) шиналари,
қ
қ
қ
ғ
шунингдек кабелларнинг алюминий ва ўр ошин оби лари ўлланилса бундай изоляция талаб этилмайди (мазкур
қ ғ
қ
қ
қ
оидаларнинг 1.7.73-бандига аранг).
Қ
қ
Нормал мухитли ишлаб чи ариш хоналарида якка ўрнатилган бир фазали кичик увватли электр абул илгичларни
қ
қ
қ
қ
таъминлаш учун ноль ишчи ўтказгичлар сифатида мазкур
оидаларнинг 1.7.72-бандида келтирилган металл
Қ
конструкциялардан, увурлардан, шинали ўтказгичларнинг оби лари ва таянч конструкцияларидан фойдаланишга ру сат
қ
қ
қ
ҳ
этилади, масалан: 42 В гача тармо ларда; фаза кучланишига магнитли ишга туширувчилар ёки контакторларнинг якка
қ
алтаклари уланганда; фаза кучланишига кранлардаги электр ёритиш ва бош арув ва сигнализация занжирлари улаганда.
ғ
қ
1.7.81. Бир фазали ва ўзгармас токнинг кўчма электр абул илгичларига кетаётган ноль ишчи ўтказгичлардан ноль
қ
қ
химоя ўтказгичлари сифатида фойдаланишга ру сат этилмайди. Бундай абул илгичларни ноль симига улаш учун ало ида,
ҳ
қ
қ
ҳ
ша обчалаш утисининг уловчисида, шчитда, шчитчада, йи мада ва х.к. ноль ишчи ёки ноль химоя ўтказгичга уланадиган
ҳ
қ
ғ
учинчи ўтказгич ўлланилиши керак (шунингдек 6.1.20-бандга аранг).
қ
қ
1.7.82. Ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичлар занжирида ажратувчи мосламалар ва са лагичлар бўлмаслиги шарт.
қ
39

---

Ноль ишчи ўтказгичлар занжирида, агар улар бир пайтнинг ўзида ноль симига улаш учун хизмат илса, ноль ишчи
қ
ўтказгичларни ўчириш билан бир пайтда кучланиш остида бўлган барча симларни ўчирадиган ўчиргичларни ўлланилишига
қ
ру сат этилади (шунингдек мазкур оидаларнинг 1.7.83-бандига аранг).
ҳ
Қ
қ
Бир утбли ўчиргичлар, ноль ишчи ўтказгичда эмас, фаза ўтказгичларида ўрнатилиши лозим.
қ
1.7.83. Линияларнинг ноль химоя ўтказгичларидан бош а линиялардан таъминланаётган электр ускунани ноль симига
қ
улаш учун фойдаланишга ру сат этилмайди.
ҳ
Ёритиш линияларининг ноль ишчи ўтказгичларидан бош а линиялардан таъминланаётган электр ускуналарни ноль
қ
симига улаш учун фойдаланишга ру сат этилади, агар барча кўрсатилган линиялар битта трансформатордан
ҳ
таъминланаётган бўлса, уларнинг ўтказувчанлиги мазкур боб талабларини они тирса ва бош а линиялар ишлаётган ва тда
қ
қ
қ
қ
ноль ишчи ўтказгичларни узилиш имконияти истисно илинган бўлса. Бундай холатларда ноль ишчи ўтказгичларни фаза
қ
ўтказгичлари билан бирга ўчирадиган ўчиргичлар ўлланмаслиги керак.
қ
1.7.84.
уру , агрессив му итсиз хоналарда ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичларни бевосита деворлар бўйлаб
Қ
қ
ҳ
ўтказишга ру сат этилади.
ҳ
Зах, нам ва ўта нам хоналарда ва агрессив му итли хоналарда ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичлар деворлардан
ҳ
камида 10 мм масофада ўтказилишлари лозим.
1.7.85. Ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичлар кимёвий таъсирлардан химояланган бўлишлари керак. Ушбу ўтказгичлар
кабеллар, увурлар, темир йўл билан кесишган жойларда, улар бинога кирган жойларда ва ерга уловчи ва ноль химоя
қ
ўтказгичлар шикастланиши мумкин бўлган бош а жойларда, ушбу ўтказгичлар химояланган бўлишлари керак.
қ
1.7.86. Ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичларни деворлар ва тўси лар ор али ўтиши, одатда, уларни бевосита бекитиб
қ
қ
бажарилиши керак. Бу жойларда ўтказгичлар уланишларга ва шахобчаланишларга эга бўлмасликлари шарт.
1.7.87. Ерга уловчи ўтказгичларни биноларга киритиш жойларида танитиладиган белгилар назарда тутилган бўлиши
шарт.
1.7.88. Ма сус ёт изилган ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичлардан бош а ма садларда фойдаланишга ру сат
ҳ
қ
қ
қ
ҳ
этилмайди.