Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Электр жихозларини жойлаштириш ва ўрнатиш
5.1.11. ЭМХ ни тузилиши ар бир баландликда жихозларни улай транспортировкаси ва монтажига имкон бериши
ҳ
қ
керак. ЭМХ ертўласида уни узунлиги 1000 м дан кўп бўлганида электрокаралар ва транспортправачалари учун йўллар кўзда
тутилиши керак.
Транспортировка илинаётган жи озларнинг элементлари ва биноларнинг ёки ускуналарнинг элементлари орасида
қ
ҳ
ёру ликдаги масофа вертикал бўйича 0,3 м дан ва горизонтал бўйича 0,5 м дан кам бўлмаслиги керак.
ғ
5.1.12. Пойдеворлар ёки машиналарни корпуслари орасидаги, машиналар ва биноларни ёки ускуналарни исмлари
қ
орасидаги ўтишларнинг ёру ликдаги тенглиги 1 м дан кам бўлмаслиги керак; машиналар ва урилиш конструкцияларининг
ғ
қ
туртиб чи
ан исмлари орасидаги ўтишларни 0,5 м дан кўп бўлмаган узунликда 0,6 м гача бўлган махаллий торайишлари
ққ
қ
рухсат этилади.
5.1.13. Машина корпуси ва бино девори орасида ёки корпуслар орасида ва амда ёнма-ён турувчи машиналарни ис а
ҳ
қ қ
ён томонлари орасида (бош а тарафларида ўтиш мавжудлигида) ёру ликдаги масофа машиналарни рол сат идан баландлиги
қ
ғ
ҳ
1 м гача бўлса 0,3 м дан кам бўлмаслиги керак ва машиналарни баландлиги 1 м дан кўп бўлса 0,6 м дан кам бўлмаслиги
керак.
Машиналар ва бош ариш пультини ёки бош ариш шчитьини олди тарафи (фасади) орасидаги хизмат ўтишини кенглиги
қ
қ
2 м дан кам бўлмаслиги керак, шчитлар шкафда ўрнатилганида бу масофа машинадан шкафни ёпи эшик ёки деворчасигача
қ
танланади.
Кўрсатилган талаблар юритмаларни махаллий бош ариш постларига тегишли эмас.
қ
Машина корпуси ва бош ариш пультини ёки бош ариш шчитини ис а ёки томони орасидаги ўтишни кенглиги 1 м дан
қ
қ
қ қ
кам бўлмаслиги керак.
5.1.14. Кучланиши 1 кВ гача бўлган электр жихозли шкафлар атори ва бино ёки ускуналар исмлари орасида хизмат
қ
қ
ўтишни ёру ликдаги кенглиги 1 м дан кам бўлмаслиги керак, шкафни эшиклари очи олда эса – 0,6 м дан кам бўлмаслиги
ғ
қ ҳ
керак, шкафларни икки аторли жойлашишида улар орасидаги ўтишни ёру ликдаги кенглиги 1,2 м дан кам бўлмаслиги керак
қ
ғ
ва аршидаги эшикчаларни очи олатида эса – 0,6 м дан кам бўлмаслиги керак.
қ
қ ҳ
Ўтишларни иймати ёру ликда 0,6 м дан кам бўлмаган ма аллий торайиши хисобига уввати 10 кВт гача бўлган
қ
ғ
ҳ
қ
машиналарни ва кичик габаритли жихозларни та симловчи шчитлар, пультлар ва бош а шунга ўхшаш 1 кВ гача бўлган
қ
қ
257

---

та симловчи ускуналарни (ТУ) элементлари ор асида ўрнатиш рухсат этилади, бунда машина ёки аппарат корпусидан
қ
қ
шчитли юк ўтказувчи исмларигача бўлган масофа 4.1.21. б. 2 да кўрсатилгандан кам бўлмаслиги керак.
қ
ТУ, шчитлар ва бош а ускуналар учун хизмат кутишларни ўлчамлари 4.1.21-4.1.23 ва 4.2.86 да келтирилган талабларга
қ
жавоб бериши керак.
ЭМ ни ертўла аватида ( исмида) 350 дан кўп куч ва назорат кабелларини ёки ертўлани кабеллар билан энг банд
Ҳ
қ
қ
бўлган кесимида 150 дан кўп куч кабелларини очи ўтказилишида кабел аватини ёки кабел туннелини бажариш кўзда
қ
қ
тутилиши керак.
Кабел иншоатларида ўтиш жойларини кенглиги 2.3.123 ва 2.3.125 га мувофи абул илиниши керак.
қ қ
қ
Шу иншоатларда кабели кабел конструкциялар аторлари узунлиги 7 м дан кўп боши берк йўлларни ташкил этиши
қ
мумкин эмас. Боши берк йўлларнинг пайдо бўлишини олдини олиш учун баландлиги полдан ёру ликда 1,5 м дан кам
ғ
бўлмаган ўтиш жойни кабеллар тагида ташкил этиш рухсат этилади. Шундай ўтиш жойи устида кабеллар демонтажи
имкониятини таъминлайдиган, лекин 100 мм дан кам бўлмаган, полкалар (рафлар) орасидаги камайтирилган масофа рухсат
этилади.
5.1.15. ЭМХ билан бевосита уйидагиларни очи ўрнатиш рухсат этилади:
қ
қ
1. Мой массаси 600 кг гача бўлган 1 кВ гача ва ундан ю ори кучланишли электр машиналар учун мой тўл азилган ишга
қ
ғ
туширадиган ва ишга туширишни ростлайдиган ускуналар (автотрансформаторлар, реакторлар, ва .к.).
ҳ
2. Баклари ю ори муста камликка эга ва мой сизиб ўтишига йўл ўймайдиган зичлагичларга ва амда газ имояси ёки
қ
ҳ
қ
ҳ
ҳ
сигналга ишловчи босим релесига (трансформаторлар ва автотрансформаторлар учун) эга уввати 1,6 МВ
қ
.А гача бўлган
трансформаторлар, автотрансформаторлар, ўлчов трансформаторлари ва мой массаси 2 т гача бўлган бош а аппаратлар.
қ
Айрим гурухларни орасида ёру ликдаги масофа 10 м дан кам бўлганда кўрсатилган трансформаторларнинг
ғ
(аппаратларнинг) иккитасидан кўп иборат бўлмаган гурухларини биргаликда ўрнатиш рухсат этилади.
3. уввати ва сони чекланмаган уру ёки ёнмайдиган сую лик Билан тўл азилган трансформаторлар.
Қ
қ
қ
қ
ғ
4. Метали комплект та симловчи ускуналари (КТУ), 1 кВ га ва ундан ю ори кучланишли подстанциялар,
қ
қ
конденсаторлар батареялари ёки айрим конденсаторлар.
5. Тортиб (сўриб) олиш мосламаларни ёки махсус хоналарда ёки шкафларда зарядлашни бажариш шарти Билан ёпи
қ
турдаги аккумулятор батареялари.
6. Ярим ўтказгичли ўзгартгичлар.
7. Бош ариш, имоя, ўлчов, сигнализация шчитлари ва амда олди ёки ор а томонида очи ток ўтказувчи исмларга
қ
ҳ
ҳ
қ
қ
қ
эга аппаратлар ўрнатилган бош ариш блоклар ва станциялар шчитлари.
қ
8. 1 кВ гача ва ундан ю ори кучланишли изоляция этилмаган ток ўтказувчилар.
қ
9. Электр машиналарнинг совутиш ускуналари.
5.1.16. ЭМХ да ЭМХ ни ичига суриб ўйиладиган ёпи камераларда мой тўл азилган электр ускуналари
қ
қ
ғ
жойлаштирилганида бир камерада ёки ёнма-ён турган камералар гурухида ўрнатилган электр ускуналаридаги мойни массаси
6,5 т нидан кўп бўлмаслиги керак, камералар ёки камералар гурухи орасида ёру ликдаги масофа эса – 50 м дан кам
ғ
бўлмаслиги керак.
Агар бу масофани таъминланиши мумкин бўлмаса ёки бир камерадаги ёки ёнма-ён камералар гурухидаги мойни
массаси 6,5 т дан кўп бўлса, уйда мой тўл азилган электр ускуна таш арига ёки шу ма садга махсус мўлжалланган
ғ
қ
қ
коридорга, ёки КМК бўйича ишлаб чи ариши Г ёки Д тоифали ишлаб чи ариш хонасига суриб ўйиладиган камераларга
қ
қ
қ
жойлаштирилиши керак.
5.1.17. Механик ускуналар Билан бо ланмаган айланувчи машиналар (ўзгартгич, ўз атгич, зарядлаш агрегатлари в
ғ
қ ғ
ах.к.) пойдевор плиталари юзасининг ю ори белгисини тоза пол белгисидан баландлиги 50 мм дан кам бўлмаслиги керак.
қ
Механик ускуналар Билан бо ланган айланувчи машиналарни пойдевор плиталари юзасининг ю ори белгиси уларнинг
ғ
қ
ўрнатилишига бўлган талаблар Билан белгиланади.
5.1.18. Портлашдан хавфли газларни, ёнувчи ёки тез ўт олувчи сую ликларни ичига олган трупопроводларни ЭМХ
қ
бўйлаб ўтказиш мумкин эмас, ЭМХ да фа ат унда ўрнатилган ускуналарга бевосита тегишли трубопроводларни ўт азиш
қ
қ
рухсат этилади. Сову трубопроводлар терчилашдан химояга эга бўлиши керак. Ходимларни ёки ускуналарни химоя илиш
қ
қ
керак бўлган жойларда исси трубопроводлар ёнмайдиган исси лик изоляциясига эга бўлиши керак. Трубопроводлар
қ
қ
ажратиб турадиган рапга эга бўлиши керак.
5.1.19. Машина пойдевор плитасининг ю ори белгиси ЭМХ полини белгисидан 400 мм дан кўпро
а баланд ёки паст
қ
ққ
бўлган олларда машина атрофида тут ичли ва зиначали кенглиги 600 мм дан кам бўлмаган ёнмайдиган супача кўзда
ҳ
қ
тутилиши керак.
Пол сат идан 2 м гача бўлган баландликда жойлашган хизмат майдончалари (супачалари) панжаралар билан тўсиб
ҳ
ўйилиши керак, 2 м дан кўп баландликда эса – панжаралар ва бортли тўси лар Билан. Супачаларга (майдончаларга) кириш
қ
қ
учун зинапоялар кўзда тутилиши керак.
5.1.20. Корхонада умумий фойдаланишдаги бўлган темир йўл Билан бо ланган темир йўл тармо и мавжудлигида ва
ғ
ғ
о ир ускуналар темир йўл бўйича етказиб берилишида ЭМХ га кирувчи боши берк нормал изли темир йўл шахобчасини
ғ
кўзда тутиш тавсия этилади. Боши берк изларни узунлиги ЭМХ ни юк кўтарувчи урилмалари ёрдамида ускуналарни очи
қ
қ
платформадан олиб ўйиш имкониятини таъминлаш керак.
қ
Агар ускуналарни етказиб бериш автотранспорт Билан амалга оширилса, унда автотиранспортли ЭМХ га, юк кўтарувчи
урилмаларни харакат доирасига кириб келиш имкониятини кўзда тутиш тавсия этилади.
қ
5.1.21. Электр машиналари шундай ўрнатилиши керакки, уларни иши мумкин бўлган даражадан ю ори шов инга ва
қ
қ
машинани ўзини, пойдеворни ёки бино исмларини вибрациясига олиб келмасин. 
қ
5.1.22. ЭМХ да монтаж ва таъмирлаш ишларини амалга ошириш учун махсус майдончалар (монтаж майдончалари)
кўзда тутилиши керак ёки ускуналардан энг о ир, амалда мумкин бўлган, юкламага хисобланган ва ЭМХ ни юк кўтарувчи
ғ
урилмаларини харакат доирасида жойлашган ускуналар майдончаси номини таш и корпуслари (кўриниши) полни бош а
қ
қ
қ
исмларига нисбатан ранги бўйича ажралиб турадиган бўё ёки плиткаси билан белгиланиши керак. Ускуналар транспорт
қ
қ
этилаётган ЭМХ ни участкалари транспорт илинувчи ускуналарни о ирлигига исобланган бўлмиши керак. Шу участкалар
қ
ғ
ҳ
корпусларини бўё ёки плитка билан белгиланиши керак.
қ
Монтаж майдончаларини ўлчамлари жойлаштиришга мўлжалланган энг катта детални габарити бўйича ар тарафга 1 м
ҳ
запаси билан ани ланади. Монтаж майдончаларида катта электр машиналари якорларини жойлаштириш учун полларни
қ
258

---

о ирлигига исобланган бўлиши керак ва ажратиб турадиган рапга эга бўлиши керак. Монтаж майдончаларида энг катта
ғ
ҳ
мумкин бўлган юкламани ийматлари кўрсатилган ёзувлар бўлиши керак. 
қ
5.1.23. ЭМХ да электр чиро ларини ТУ (та симлаш ускуналари) очи шиналари ва очи ток ўтказгичлари устида
қ
қ
қ
қ
жойлаштириш мумкин эмас. Полдан хизмат кўрсатишга мўлжалланган электр чиро ларини айланувчан машиналар устида
қ
жойлаштириш мумкин эмас.