Электр таъминоти ва электр тармоšлари

қ қ
қ
Номинал
кучланиш, кВ
утблар ў и орасидаги д
Қ
қ
масофа, м (4.2.1-расм)
Ток, А дан орти эмас
қ
Салт ишлаш
Зарядлаш
Eрга ис а
қ қ
туташув
6
0,4
2,5
5,0
7,5
10
0,5
2,5
4,0
6,0
35
1,0
3,0
2,0
3,0
35
2,0
5,0
3,0
5,0
4.2.3-жадвал
6-35 кВли ажратгичлар ва узгичлар ёрдамида уланадиган ва узиладиган салт ишлаш токлари, зарядлаш
токлари, 
eрга ис а туташув токларининг энг катта ийматлари
қ қ
қ
Номинал
кучланиш,
кВ
утб ў лари
Қ
қ
орасидаги Ж
масофа, м (4.2.2-
расм)
Ерлагич ва ток ўтказувчи исмларга
қ
ча
бўлган энг кичик масофа, м (4.2.2-расм)
Ток, А дан орти эмас
қ
А
Б
В
Салт
ишла
ш
Заряд
-лаш
Eрга
ис а
қ қ
туташув
6
0,2
0,2
0,2
0,5
3,5
2,5
4,0
10
0,25
0,3
0,3
0,7
3,0
2,0
3,0
35
0,45
0,5
0,5
1,5
2,5
1,0
1,5
214

---

4.2.4-жадвал
Изоляцияловчи тўси ларнинг ўлчамлари
қ
Кучланишнинг
номинал иймати,
қ
кВ
Изоляцияловчи тўси ларнинг ўлчамлари
қ
, м (4.2.2-
расм)
Г
Д
E
6
0,1
0,5
0,05
10
0,65
0,65
0,05
35
0,25
1,8
0,05
7) Ичкарида ўрнатилган 6-35 кВли уч утбли ажраткичларнинг юритмалари, агар улар ажраткичдан девор ёки тўси
қ
қ
билан ажратилмаган бўлса, юритма ва ажраткич ўртасида жойлашган бутун шит билан таъминланган бўлиши керак;
8) бир занжирли ажратгич ва узгичли 35, 110 ва 220 кВ кучланишли электр урилмаларида, тўли юкланмаган
қ
қ
трансформаторни, автотрансформаторни, шиналар системасини, масофадан туриб ўчириш узгич ор али хамда улаш
қ
ажратгич ор али амалга оширилади.
қ
4.2.4. КЗ шартларига мувофи аппаратлар, ўтказгичлар ва изоляторларни танлаш ЭУТ I-бўлим 1.4-бобга мувофи
қ
Қ
қ
амалга оширилиши кeрак.
4.2.5. Ушбу
оидаларнинг 4.2.4-бандида кўрсатилган конструкцияларга ўрнатилган ва махкамланган электр
Қ
урилмалар, аппаратлар, ток ўтказувчи исмлар ва изоляторлар уларнинг о ирликлари, осилишлари, коммутацион
қ
қ
ғ
опeрациялари, шамол, музлаш ва КЗ таъсирлари, шунингдeк сeйсмик таъсирларнинг юкламаларига бардош бeриши кeрак.
Ток ўтказувчи исмларга я ин жойлашган ва ходимлар тегиб кетиши мумкин бўлган урилиш конструкциялари электр
қ
қ
қ
токи таъсирида 50
0
С ва ундан ю ори ароратгача изимаслиги кeрак; тегиб кетиши мумкин бўлмаган -70
қ
ҳ
қ
0
С гача ва ундан
ю ори.
қ
Агар ток ўтказувчи исмлардан 1000 А ва ундан кам ўзгарувчан ток о иб ўтса, уларга я ин бўлган конструкциялар
қ
қ
қ
изиш холати бўйича текширилмаслиги мумкин.
қ
4.2.6. Барча РУ занжирларга, кўз билан кўриб бўладиган ва барча аппаратларни (ўчиргичлар, узгичлар, са лагичлар,
қ
трансформатор токлари, кучланиш трансформаторлари ва х.к.) хар бир занжирини шиналар йи масидан, шунингдeк, бош а
ғ
қ
кучланиш манбаларидан ажратиш имконини таъминловчи ажратиш урилмаларини ўрнатилиши кўзда тутилган бўлиши
қ
керак.
Кўрсатилган талаблар чи увчи линияларда ўрнатилган КРУ ва КРУН шкафларининг ажратиладиган аравачали
қ
(выкатными тележками), ю ори частотали заградитель ва ало а конденсатори, кучланиш трансформаторлари,
қ
қ
трансформаторни чи ишларида ва чи увчи линияларида ўрнатиладиган разрядлагичлар, шунингдек кабел киришли куч
қ
қ
трансформаторларига таалу ли эмас.
қ
Баъзи олларда, бош а аппаратларнинг занжирларини кучланиш манбасидан ажратувчи ажратгичгача ток
ҳ
қ
трансформаторларини ўрнатишга рухсат этилади, бунда ушбу холат конструкция ёки схема бўйича асослантирилган бўлиши
керак.
4.2.7. Ўчиргич ёки унинг юритмаси ани кўринадиган ва ишончли ишлайдиган холат кўрсатгичига эга бўлиши кeрак
қ
("ё илган", "ўчирилган").
қ
Сигнал лампаларини ўчиргичнинг ягона холат кўрсаткичи сифатида ишлатилишига рухсат
этилмайди. Агар ўчиргич очи контактларга эга бўлмаса ва унинг юритмаси ўчиргичдан дeвор билан ажратилган бўлса,
қ
холат кўрсатгичи хам ўчиргичда хам юритмада бўлиши кeрак.
4.2.8. Агар РУ ва ПС, авода изоляцияни ёмонлаштирадиган ёки урилма ва шиналарга зарар eтказадиган моддалар
ҳ
қ
мавжуд жойларда жойлашган бўлса, урилманинг ишончли ишлашини таъминлаш учун уйидаги чоралар кўрилган бўлиши
қ
қ
кeрак: кучайтирилган изоляция ўлланилиши; атроф-му ит тасирига чидамли ёки химоялаш атлами билан бўялган
қ
ҳ
қ
матeриалли шиналарни ишлатилиши; РУ ва ПС шамолнинг асосий йўналиши бўйича жойлаштирилиши; РУ ва ПС энг оддий
сxeмалар бўйича бажарилиши; чанг, зарарли газлар ёки хонадаги парлардан химояланган ёпи кўринишдаги РУ ва ПС.
қ
Агар ОРУ иншоатлари денгиз ир о лари, шўр кўллар, кимёвий корxоналар я инида, шунингдeк, кўп йиллик
қ ғ қ
қ
эксплуатация илиш амалиётига кўра коррозия натижасида алюминийнинг шкастланиши ани ланган худудларга я ин
қ
қ
қ
жойларда жойлашганда, коррозиядан химояланган махсус алюминий ва пўлат-алюминий симлардан фойдаланиш кeрак.
4.2.9. Агар РУ ва ПС денгиз сат идан 1000 м баландликда жойлашган бўлса, аво изоляцияцион орали лар, электр
ҳ
ҳ
қ
ускуналарининг осма ва таш и изоляцияси, атмосфeранинг паст босимларида изоляциянинг электр мустахкамлигини
қ
пасайишини компенсацияловчи тузатишларни исобга олган олда, ушбу оидаларнинг 4.2.42, 4.2.43, 4.2.71, 4.2.72
ҳ
ҳ
қ
бандларида бeрилган талабларга мувофи танланиши кeрак.
қ
4.2.10. Атроф-му ит арорати ускуналар учун рухсат этилган ийматидан паст бўлган ОРУ, КРУ, КРУН ва
ҳ
ҳ
қ
иситилмайдиган ЗРУларда ишлаб чи арувчи заводнинг талабларига асосан иситилиши кўзда тутилган бўлиши кeрак.
қ
4.2.11. РУ ва ПСларнинг шиналари одатда, алюминий, пўлат алюминий ва пўлат симларда, полосаларда, увурларда ва
қ
алюминий профил ва алюминий оришмали электро техник шиналарда бажарилиши керак.
қ
Ток ўтказгичлар ЭУТ нинг 
Қ
II-бўлим 2.2-бобининг талабларига мувофи амалга оширилиши кeрак.
қ
4.2.12
. 
РУ ва ПСнинг электр урилмалари ва шиналарини фазалари бeлгиланиши ЭУТ нинг
қ
Қ
I-бўлим 1.1-бобининг
талабларига мувофи амалга оширилиши кeрак.
қ
4.2.13. 3 кВ ва ундан ю ори РУларда уйидагиларни содир бўлишини истисно илувчи тезкор блокировкалар билан
қ
қ
қ
таъминланган бўлиши керак:
- ўчиргичлар, узгичлар ва ажратгичларни ерлагич пичо лари ва ис а туташтиргичларга уланишини;
қ
қ қ
- кучланиш остида бўлган ажратгич билан ажратилмаган шиналарга ерлагич пичо ларини уланишини;
қ
- юклама токини ажратгич ва узгич ёрдамида ўчириш ва уланиши, агар бу аппаратнинг конструкуциясида кўзда
тутилмаган бўлса.
Линия ажратгичининг ерлагич пичо ларида линия томонидан фа ат ажратгич юритмаси мавжуд механик блокировкани
қ
қ
ва ўчи холатида ерлагич пичо ларини улфлайдиган улфлаш мосламалари билан ўрнатишга рухсат этилади.
қ
қ
қ
қ
215

---

Электр уланишлари оддий сxeмали бўлган РУ учун мexаник тезкор блокировкани ўлланилиши тавсия этилади, олган
қ
қ
барча холатларда - электромагнит. Бегона шахслар кириши мумкин бўлган ажратгич юритмалари, уларни ўчи ёки ёни
қ
қ
холатида уларнинг улфлаш мосламалари бўлиши кeрак.
қ
4.2.14. 1 кВ ва ундан ю ори РУ ва ПС, кўчма ерлагичларни ўлламаган олда, аппаратларни ва шиналарни ерланишини
қ
қ
ҳ
xавфсизлик талабларига мувофи лигини таъминловчи стационар ерлагич пичо лари билан жи озланган бўлиши кeрак.
қ
қ
ҳ
Ерлагич пичо лари ора ранга бўялган бўлиши кeрак. Ерлагич пичо лари юритмаснинг дастаги изил рангга бўялган
қ
қ
қ
қ
бўлиши кeрак, бош а юритмаларнинг дастаги - ускуналарнинг рангида.
қ
Стационар ерлагич пичо лари ўлланилишининг имкони бўлмаган ерларда кўчма ерлагич ўтказгичларини улаш учун
қ
қ
ток ўтказувчи ва ерлагич шиналарида контакт юзалари тайёрланиши кeрак.
Кучланиш трансформаторлари мавжуд бўлганда, йи ма шиналарни ерланиши, одатда, кучланиш трансформаторлари
ғ
ажратгичларининг ерлагич пичо лари билан амалга оширилиши кeрак.
қ
4.2.15. ОРУ ва очи ўрнатилган трансформатор учун, ток ўтказувчи исмлар ва электр ускуналарининг тўрли ва аралаш
қ
қ
тўси ларнинг баланлиги 2 ёки 1,6 м (ушбу оидаларнинг
қ
қ
 
4.2.46 ва 4.2.47-бандларидаги талабларини инобатга олиб) бўлиши
керак, ЗРУ ва бино ичида ўрнатилган трансформаторлар учун полдан 1.9 м; тўрларнинг тешикларининг ўлчами камида 10 x
10 мм ва кўпи билан 25 x 25 мм, шунингдeк уларни улфлайдиган мосламалари бўлиши керак.
қ
Ушбу тўси ларнинг пастки
қ
томони ОРУ да 0,1-0,2 м баландликда, ЗРУда эса пол сатхида жойлашган бўлиши кeрак.
Таш и тўси лар ушбу оидаларнинг 4.2.28-бандида кўрсатилган талабларга мувофи амалга оширилиши кeрак.
қ
қ
Қ
қ
Ток ўтказувчи исмларда кучланиш мавжуд бўлганда камeраларни кўриш учун ўчиргичлар, трансформаторлар ва бош а
қ
қ
урилмаларнинг камераларига киришида барьерларни ўллаш мумк
қ
қ
ин. Берьерлар 1,2 м баландликда ўрнатилиши ва ечиб
олинадиган бўлиши кeрак. Агар камера поли ер сат идан 0,3 м ва ундан орти баландликда жойлашган бўлса, эшик ва
ҳ
қ
барьер ўртасида камида 0,5 м масофани олдирилиши ва кўриш учун эшик олдида майдонча бўлиши кeрак.
қ
4.2.16. Агар ароратни ўзгариши, вибрация ва шунга ўxшаш ўзгаришлар туфайли симларнинг (шиналарнинг)
ҳ
дeформацияси симларда ёки изоляторларда xавфли мexаник кучланишлар пайдо бўлишига олиб келса, бундай
кучланишларни пайдо бўлишини истисно илувчи чоралар (компeнсаторлар, заифлаштирилган осилишлар ва
қ
бош алар)к
қ
ўриш кeрак.
4.2.17. урилманинг холатини характерловчи, мой тўлдирилган трансформаторлар ва аппаратларнинг мой сатхи, мой
Қ
температураси ва бош а кўрсаткичлари шундек жойлашган бўлиши керакки, кучланишни олмасдан уларни кузатиш учун
қ
улай ва хавфсиз кириш шароитлари таъминланган бўлиши кeрак.
қ
Мой намуналарини олиш учун трансформатор ёки аппаратнинг кранидан пол ёки ернинг сатихигача камида 0,2 м
масофа бўлиши кeрак ёки махсус мой олиш жойи билан таъминланиши кeрак.
4.2.18. Мой тўлдирилган электро техник урилмаларда ёт изилган имоя, автоматика, ўлчов, сигнализация ва ёритиш
қ
қ
ҳ
занжирларининг электр ўтказгичлари мойга чидамли изоляцияланган симлар билан бажарилган бўлиши кeрак.
4.2.19. уёшнинг тў ридан-тў ри нурлари натижасида изишни камайтириш ма садида таш арида ўрнатилган
Қ
ғ
ғ
қ
қ
қ
трансформаторлар, рeакторлар ва кондансаторлар, об- аво ва мойга чидамли бўлган о иш ранглаога бўялиш керак.
ҳ
қ
4.2.20. РУ ва ПС электр ёритиш билан жи озланган бўлиши кeрак.
ҳ
Ёритиш арматураси шундек ўрнатилган бўлиши
керакки, унга xавфсиз xизмат кўрсатиш имкони мавжуд бўлиши кeрак.
4.2.21. абул илинган хизмат кўрсатиш тизимига мувофи , РУ ва ПС тeлeфон ва бош а ало а турлари билан
Қ
қ
қ
қ
қ
таъминланиши кeрак.
4.2.22. РУ ва ПС ни жойлашиши, удуднинг бош рeжаси ва му андислик тайёргарлиги, уларни сув тош ини, кўчкилар
ҳ
ҳ
қ
ва бош алардан имоя илиниши М нинг талабларига асосан бажарилиши керак.
қ
ҳ
қ
Қ Қ
4.2.23. ОРУ ва ЗРУнинг тузилиши ва конструктив бажарилиши, шу жумладан маxсус ишлар, монтаж ва таъмирлаш
ишлари учун механизмдан фойдаланиш имкониятини таъминлаши кeрак.
4.2.24. РУ (ПС) билан баландлиги 4 м дан ю ори бўлган дараxтлар орасидаги масофа, дараxт йи илганда ускуналар ва
қ
қ
шиналарга зарар eтказмаслиги кeрак.
4.2.25. Турар-жой ва саноат урилиши удудларида жойлашган РУ ва ПС учун, электр урилмалар (трансформаторлар,
қ
ҳ
қ
синxрон компeнсаторлар ва бош алар) томонидан яратилган шов инларни М нинг "шов индан имоя илиш"да
қ
қ
Қ Қ
қ
ҳ
қ
кўрсатилган ийматларга адар камайтириш бўйича чоралар кўриш кeрак.
қ
қ
4.2.26. Доимий равишда тeзкор-таъмирлаш xодимлари бўлган, доимий навбатчи ходимлар ишлайдиган РУ ва ПС,
шунингдeк улар я инида турар-жойлари мавжуд бўлганда, ичимлик суви билан таъминлаш ма садида артeзиан уду лар ёки
қ
қ
қ
қ
тик уду ларни уриш кeрак.
қ
қ
қ
4.2.27. Доимий навбатчилиги мавжуд РУ ва ПСларда сув таъминоти тизимига эга бўлганда, xодимлар учун
канализацияли, иситиладиган ожатxоналар ташкил eтилиши кeрак.
ҳ
ПС я инида магистрал канализация увурлари
қ
қ
бўлмаганда, махаллий конализациялар бажарилишига рухсат бeрилади.Доимий навбатчиси бўлмаган ПСларда сув
ўтмайдиган чу урга эга бўлган, иситлмайдиган хожатхоналарга рухсат этилади.
қ
Доимий навбатчилиги бўлмаган 110 кВ ва ундан ю ори ПСлар мавжуд сув ва канализация тизимларига я ин (0,5 км
қ
қ
масофада) жойлашганда, умумий ПС бош арув пункти (ОПУ-
қ
общеподстанционного пункта управления) биносида
санитария-канализация узеллари бўлиши кeрак.
4.2.28. ОРУ ва ПС удуди баландлиги 1,8-2,0 м бўлган таш и дeвор билан имояланган бўлиши кeрак. ор уюмлари
ҳ
қ
ҳ
Қ
тўпланадиган жойларда, шунингдeк, ўз удудига маxсус кириш рeжимига эга бўлган подстанциялар учун баландлиги 2,0 м
ҳ
дан ю ори бўлган таш и тўси лар ишлатилиши мумкин.
қ
қ
қ
ОРУ удудида жойлашган ёрдамчи иншоотлар (устаxоналар, омборлар, ОПУ ва бош алар) баландлиги 1,6 м бўлган
ҳ
қ
ички дeвор билан ўралган бўлиши кeрак.
Электр станциялари удудида жойлашган ОРУ (ПС)лар атрофи , баландлиги 1,6 м бўлган ички дeвор билан ўралган
ҳ
бўлиши кeрак.
Таш и деворлар бутун, тўрли ёки панжарали бўлиши мумкин.
қ
уйидаги холларда таш и деворлар бўлмаслиги мумкин:
Қ
қ
- ўри ланадиган саноат корxоналари худудида жойлашган ёпи ПСлар учун;
қ
қ
қ
-ша ар ва посёлкалар удудида жойлашган ёпи ПСлар учун;
ҳ
ҳ
қ
-таянчли ПСлар учун (ушбу оидаларнинг 4.2.134-бандига аранг).
Қ
қ
4.2.29. ЗРУ, ОРУ ва ПСларнинг металл конструкциялари, шунингдек мeталл ва темир-бетон конструкцияларнинг eр
остидаги исмлари коррозиядан имояланган бўлиши кeрак.
қ
ҳ
216

---

4.2.30. Нормал шароитларда мой хўжалиги аппаратлари эксплуатация илинадиган, мой омборлари мавжуд, машина
қ
хоналари мавжуд, шунингдек трансформатор ва ўчиргичларни таъмирлашда ва бош а ишларни бажаришда, мойларни сув
қ
авзаларига кирмаслигини таъминлаш ма садида, ОРУ ва ПС худудида мойларни йи иш урилмалари кўзда тутилган
ҳ
қ
ғ
қ
бўлиши керак.
4.2.31. Агар бунинг имконияти бўлганда ва электр ускуналарини ишончли ишлашини таъминлаган холда, уларни
соддалаштиришга ва арзонлаштиришга олиб келса, барча холларда ПСда опeратив токлар сифатида ўзгарувчан ток абул
қ
илиниши керак.
қ