Электр таъминоти ва электр тармоšлари

2.5.5. Катта ўтишлар (Большими переходами)
деганда, таянч баландлигидан атъий назар кемалар юрадиган дарёлар,
қ
каналлар, сув омборлари, то даралари, жарликлар ва бош а тўси лар билан кесишиш орали и 700 м дан орти бўлган
ғ
қ
қ
ғ
қ
кесишмалар тушунилади.
Умумий талаблар
2.5.6. ВЛ симлари ва тросларини руxсат этилган кучланиш усули бўйича меxаник исоблаш, изоляторлар ва
ҳ
арматураларни исоблаш
ҳ
эса – бузувчи юкламалар (разрушающих нагрузок) усули билан амалга оширилади. ар иккала
Ҳ
усулга кўра меъёрий юкламалар исоб-китоби амалга оширилади. ВЛ нинг таянчи ва фундаментларини исоблаш чегаравий
ҳ
ҳ
олатлар (предельных состояний) усули бўйича амалга оширилади. ар бир ало ида олат учун исоблашнинг бош а
ҳ
Ҳ
ҳ
ҳ
ҳ
қ
усулларини ўллашда лойи ада асослантирилган бўлиши керак.
қ
ҳ
Ушбу бобда меъёрий юкламаларни ани лаш учун шартлар белгиланган. ВЛ урилиш конструкциялари (таянч ва
қ
қ
асослар)ни исоблашда ишлатиладиган исоб-китоб юкламаларини ани лаш бўйича кўрсатмалар ушбу бобда иловасида
ҳ
ҳ
қ
келтирилган.
ВЛ конструкцияларини ўзига xос шартлари билан бо ли орти ча юклама коэффициентлари ва исоб-китоб тартиби
ғ қ
қ
ҳ
ушбу бобда иловасида берилган.
2.5.7. 110-500 кВли узунлиги 100 км дан орти ВЛда, ток ва кучланишнинг носимметриясини чеклаш учун битта тўли
қ
қ
даврда транспозиция амалга оширилиши керак. Икки занжирли ВЛларда транспозиция сxемалари бир xил бўлиши керак.
Ало а линиясидаги таъсири бўйича транспозиция адами (шаг) меъёрлаштирилмайди.
қ
қ
110-500 кВ электр тармо лари ар бирининг узунлиги 100 км дан кам бўлган бир нечта участкаларни ўз ичига олган
қ
ҳ
бўлса, симларнинг транспозицияси тў ридан-тў ри орали подстанцияларда (шиналар, подстанция портали ва линия
ғ
ғ
қ
охиридаги таянчда ёки охирги таянчда) амалга оширилади. Бунда, транспозиция шундай бажарилиши керакки, фазалари
турлича ўзгартирилган ВЛ участкаларининг умумий узунлиги таxминан ўзаро тенг бўлиши керак.
35 кВгача бўлган электр тармо ларида фазаларни транспозиция илиш подстанцияларда тавсия этилади, бунда
қ
қ
фазалари турлича ўзгартирилган ВЛ участкаларининг умумий узунлиги таxминан ўзаро тенг бўлиши керак.
2.5.8. ВЛга xизмат кўрсатиш ишлари таъмирлаш-ишлаб чи ариш базалари (бундан буён матнда - РПБ) ва таъмирлаш-
қ
эксплуатация илиш пунктлари (бундан буён матнда РЭП) да бажарилиши керак.
қ
РПБ ва РЭП ни жойлаштириш, уларнинг турини танлаш, ишларни механизациялаш ва транспорт воситалари билан
жи озлаш, белгиланган тартибда тасди ланган ёки амалдаги меъёрларга асосан эксплуатацияни ташкил этиш сxемалари
ҳ
қ
асосида амалга оширилиши керак.
РПБ ва РЭП ўрнатилган тартибда тасди ланган эксплуатацияни ташкил этиш сxемасига мувофи ало а воситалари
қ
қ
қ
билан жи озланиши керак.
ҳ
РПБ ва РЭП билан бир аторда, бориш ийин бўлган жойлардаги ВЛ трассаларида соддалаштирилган иситиш
қ
қ
пунктлари бўлиши керак, уларнинг сони ва жойлашуви лойи ада асослантирилиши керак.
ҳ
2.5.9. РПБда ВЛни тезкор ва таъмирлаш-эксплуатация илиш xодимлари учун ишлаб чи ариш-яшаш майдони
қ
қ
урилиши кўзда тутилади. Ишлаб чи ариш ва яшаш майдонини урилиш ажми, белгиланган тартибда тасди ланган
қ
қ
қ
ҳ
қ
энергия тизимини эксплуатация илиш сxемасига ёки амалдаги меъёрларга мувофи белгиланади.
қ
қ
Ишлаб чи ариш-турар-жой бинолари, оида тари асида, подстанциялар ёки РПБ удудида жойлашган бўлиб, ма аллий
қ
қ
қ
ҳ
ҳ
телефон ёки энг я ин телефон тармо ига уланиш учун радиоало а воситалари, ча ирув сигнализацияси, шунингдек,
қ
ғ
қ
қ
радиоузатиш воситалари билан таъминланиши керак.
2.5.10. ВЛни эксплуатация илиш ва таъмирлаш ишларини бажариш учун транспорт воситалари ва меxанизация
қ
воситалари билан таъминланган тармо корхоналари ва уларнинг таркибий бўлинмалари, белгиланган тартибда
қ
тасди ланган эксплуатацияни ташкил этишнинг сxемасига ёки амалдаги меъёрларга мувофи амалга оширилади.
қ
қ
ВЛ ни эксплуатация илиш ва таъмирлаш учун мўлжалланган автоуловлар ва ўзиюрар меxанизмлар РПБ билан икки
қ
томонлама радиоало а воситалари билан жи озланган бўлиши керак.
қ
ҳ
2.5.11.
 
Xодимлар сони, РПБ ва РЭП да ишлаб чи ариш ва турар-жой бинолари ажми, шунингдек эксплуатация учун
қ
ҳ
зарур бўлган транспорт воситалари ва меxанизмлар сони амалдаги меъёрий ужжатларга мувофи белгиланади.
ҳ
қ
2.5.12. 110 кВ ва ундан ю ори ВЛларга йилнинг исталган ва тида кириш имкониятини берувчи я ин масофада
қ
қ
қ
жойлашган, лекин ВЛ трассасидан 0,5 км дан ошмаган узо ликда кириш йўлаги бўлиши лозим. Ушбу ВЛларни трассаси
қ
133

---

бўйлаб ва уларга кириш учун йўлакларда ернинг 2,5 м кенглиги экинлардан, тўнкалардан, тошлардан, ва бош алардан
қ
тозаланган бўлиши керак. ВЛнинг уйидаги участкаларида истиснога рухсат этилади:
қ
-ўтиш имкони бўлмаган ботиб оладиган бот о лардан ўтадиган ва кўп кесишмали жойлар. Бундай олларда трасса
қ
қ қ
ҳ
бўйлаб камида 0,4 м кенгликдаги кўприкли йўлакчалар ёки камида 0,8 м кенгликдаги тупро ли тўкилган йўллар бажарилиши
қ
керак;
-темир йўл ва шоссе йўлларини бўйлаб экилган ордан имояловчи экинлар, бо ва бош а имматба о экинлар билан
қ
ҳ
ғ
қ қ
ҳ
банд бўлган удудлар бўйлаб ўтганда.
ҳ
2.5.13. ВЛ таянчларини дарё ўзани ўчиши ва удудни сув босиши э тимолини инобатга олиб, ир о лари ювиладиган
қ
ҳ
ҳ
қ ғ қ
шунингдек, кўчкилар, ём ир ва бош а сув о имлари (жарликлар, дарё тош инлари ва бош алар) бўлиши мумкин удуддан
ғ
қ
қ
қ
қ
ҳ
таш арида, ўрнатилиши тавсия этилади.
қ
Ушбу xавфли удудлардан таш арида ВЛ ларни ўрнатиш имкони бўлмаса, таянчларни зарарлардан имоя илиш учун
ҳ
қ
ҳ
қ
тегишли чоралар кўрилиши керак (маxсус фундаментларни ўрнатиш, ир о ларни, жарликларни, ияликларни
қ ғ қ
қ
муста камлаш, сув чи иб кетиш трубаларини ёки бош а иншоатларни ўрнатиш ва бош алар).
ҳ
қ
қ
қ
Лой тошли тош ин (сел)лар 
қ
зонасида таянчларни ўрнатиш та и ланади.
қ қ
Сувлар (сув тош и)нинг ю ори сат ин энг катта горизонти таъминоти бўйича 220 кВ ва ундан паст кучланишли ВЛ
қ
қ
ҳ
учун 2% (50 йилда такрорланувчанлиги 1 марта) амда 500 кВ ВЛ учун 1% (100 йилда такрорланувчанлиги 1 марта) ёки сув
ҳ
сат ини кузатиш бўйича кўп йиллик тегишли маълумотлар мавжуд бўлса уларга асосан абул илинади.
ҳ
қ
қ
2.5.14. ВЛ устунларининг 2,5-3,0 м баландлигида уйидаги доимий белгилар ёзилган бўлиши керак:
қ
-тартиб ра ами - барча таянчларда;
қ
-ВЛ ра ами ёки унинг шартли белгилари - оxирги таянчларда, линиядан ша обчаланган биринчи таянчларда, бир хил
қ
ҳ
кучланишли линияларни кесишмаларидаги таянчларга, темир йўллари билан ва I-V тоифадаги автомобиль йўллари билан
орали кесишмаларни чекловчи таянчларда, шунингдек параллель линияларнинг ў лари орасидаги масофа 200 м дан кам
қ
қ
бўлса, трассанинг барча таянчларида. Икки ва ундан орти занжирли ВЛ танячларда ю оридагилардан таш ари, мос келувчи
қ
қ
қ
занжир номи ам ёзилган бўлиши лозим;
ҳ
-фазаларни рангга бўяш-35 кВ ва ундан ю ори ВЛ транспозиция билан ўшни бўлган охирги таянчларда, ВЛ дан
қ
қ
ша обчаларнинг биринчи таянчларда;
ҳ
-ого лантирувчи плакатлар-а оли пунктидаги барча ВЛ
ҳ
ҳ
таянчларида;
-ВЛдан кабель линиясигача бўлган масофани кўрсатувчи плакатлар-таянч баландлигининг ярмидан камро масофада
қ
жойлашган ало а кабелларига
қ
ча бўлган масофада ўрнатилган таянчларда;
-аxборот белгилари-ВЛ xавфсизлик зонасининг кенглиги ва ВЛ эгасининг телефон ра амини кўрсат
қ
илган.
2.5.15. Металл таянчлар ва темир-бетон таянч ВЛ барча металл исмлари 
қ
коррозияга арши рухли оплама 
қ
қ
ёки чидамли
оплама билан бўяш
қ
ор али
қ
имояланган бўлиши керак.
ҳ
Тозалаш, текилаш ва бўяш фа ат завод шароитларида амалга
қ
оширилиши керак. Трассада фа ат шикаст етказилган жойлари айта бўялиши лозим.
қ
қ
2.5.16. Аэродром атрофидаги удудларда ва аво трассаларида самолётларни учиш хавфсизлигини таъмаинлаш
ҳ
ҳ
ма садида, ўзини жойлашиши ёки баландлиги туфайли парвозларга хала ит берувчи ВЛ таянчлари уйидаги шартларга
қ
қ
қ
мувофи сигнал ёритгичлари (ёру лик панжаралари) ва кундузги белгилар (ранглар) билан таъминланган бўлиши керак:
қ
ғ
1. ар 45 м да ВЛ таянчларининг энг ю ори (ну та) ва пастки исмида ёру лик панжараларига эга бўлиши керак.
Ҳ
қ
қ
қ
ғ
Чиро лар по оналари орасидаги масофалар одатда бир xил бўлиши керак.
қ
ғ
2. Ёру лик панжаралари ар бир аторининг таянчларида, таянч таш и икки томонида жойлаштирилган камида 2 та
ғ
ҳ
қ
қ
чиро лар ўрнатилган бўлиши керак, улар бир ва тнинг ўзида баравар ёнадиган ёки асосий таъминот ишдан чи
анда заxира
қ
қ
ққ
чиро ларини таъминоти учун ишончли автоматик улаш урилмаси мавжуд бўлиши керак.
қ
қ
3. Панжара чиро лари барча йўналишлардан ва осмоннинг кузатувчи тепасидаги энг баланд ну тасидан горизонтгача 5
қ
қ
0
гача йўнилишда кузатиш имконини берадиган олда ўрнатилиши керак.
ҳ
4. Электр таъминоти шартларига кўра, аэродром тўси ларининг ёру лик панжараси воситалари 
қ
ғ
I тоифали электр абул
қ
илгич
қ
ларга тегишлидир. Баъзи олларда, унинг ишлаши тўли ишончли бўлганда, бир электр узатиш линияси ёрдамида
ҳ
қ
панжари чиро ларини электр билан таъминлашга руxсат берилади.
қ
5. Аэродром удудида панжараларнинг ёру лик тўси ларини ё иш ва ўчириш ВЛ эгалари амда аэродромнинг
ҳ
ғ
қ
қ
ҳ
ўмондонлик-диспетчерлик пункти томонидан белгиланган иш тартиби бўйича амалга оширилиши керак.
қ
Тўси чиро ларини ё иш ва ўчириш учун ишончли автоматик урилмалардан фойдаланишга руxсат берилади. Ушбу
қ
қ
қ
қ
урилмалар ишламакй олганда, тўси чиро ларини ўлда ё иш имконияти бўлиши лозим.
қ
қ
қ
қ
қ
қ
6. улай ва xавфсиз xизмат кўрсатишни таъминлаш учун сигнал чиро лари ва жи озлари ўрнатилган жойда
Қ
қ
ҳ
майдончалар, шунингдек, уларга чи иш учун зинапоялар бўлиши керак. Ушбу ма садлар учун ВЛ таянчларида мавжуд
қ
қ
бўлган майдонча ва зинапоялардан фойдалаш зарур.
7. Ёру лик панжаралари ўрнатилган таянчларни кундузги ва тларда белгилаш учун, уларнинг баландлигига араб,
ғ
қ
қ
алинлиги 6 м гача бўлган изил (сабзи ранг) ва о чизи лар билан икки рангда бўялган бўлиши керак. Чизи лар сони
қ
қ
қ
қ
қ
камида учта бўлиши керак ва бунда биринчи ва оxирги чизи лар изил (сабзи ранг) рангда бўялган бўлиши керак.
қ
қ
8. Мазкур таянч айси турдаги тўси ларга тегишлилигини ани лаш учун, ёру лик панжараларининг баландлигини
қ
қ
қ
ғ
исоблаш, ёру лик панжаралари ва кундуз белгиларини бажариш учун бош а талабларни ани лаш, шунингдек, фу аро
ҳ
ғ
қ
қ
қ
авиацияси органлари билан талабларни мувофи лаштириш ишлари “Ю ори баландликдаги тўси ларни белгилаш ва ёритиш
қ
қ
қ
оидалари”га мувофи амалга оширилади.
қ
қ
2.5.17.
 
110 кВ ва ундан ю ори ВЛдаги шикастланган жойларини ани лаш учун подстанцияларга ўрнатилган маxсус
қ
қ
урилмалар бўлиши керак. Ушбу ВЛларни муз девори алинлиги 15 мм ёки ундан кўп бўлиши мумкин бўлган жойлардан
қ
қ
ўтишида, музлама осил бўлиши тў рисидаги ахборотларни берувчи урилмалар билан таъминланган бўлиши тавсия
ҳ
ғ
қ
этилади (шунингдек, ушбу оидаларнинг 2.5.19-бандига аранг).
Қ
қ
2.5.18.
 
Муз деворининг алинлиги 20 мм ва ундан кўп бўлган удудларда, шунингдек, тез-тез музламлар осил
қ
ҳ
ҳ
бўладиган ёки сову кучли шамоллар эсадиган удудларда симларда музларни этириш чораларини кўрилиши тавсия
қ
ҳ
этилади. Муздан тушган симларнинг муз билан опланган тросларга xавфли я инлашиши мумкин бўлган олларда, ВЛ
қ
қ
ҳ
тросларида ам музни эритиш назарда тутилиши керак.
ҳ
Истеъмолчиларнинг электр таъминоти узлуксизлиги натижасида музни эриши билан муз деворининг меъёрий
алинлиги 15 мм га камайтирилиши мумкин, бунда муз деворининг исоблаш алинлиги камида 15 мм бўлиши керак.
қ
ҳ
қ
134

---

Музни эритиш урилмаси билан жи озланган ВЛда музлама пайдо бўлганлиги тў рисида хабар берувчи сигнал
қ
ҳ
ғ
урилмалар ўрнатилиши керак. Ўрнатиладиган музлама сигналини танлашда, ВЛ учун абул илинган исоб-китоб
қ
қ
қ
ҳ
шартларига мувофи , сигнал берилишидан эришгача бўлган ва т исобга олиниши лозим.
қ
қ ҳ
2.5.19. ВЛ трассаси иложи борича ис а танланиши керак.
қ қ
атти музлаш хавфи, кучли шамоллар, кўчкилар,
Қ
қ
ўпирилишлар, тош ўчкилари, бот о лар ва бош а удудларда лойи алашда, агар иложи бўлса, айни са но улай жойларни
қ
қ қ
қ ҳ
ҳ
қ
қ
четлаб ўтишни таъминлаш керак, бу эса теxник-и тисодий исоб-китоблар асосида иёсий асослантирилиши керак.
қ
ҳ
қ