Электр хавфсизлиги

4-расм.
Юракни ташқаридан массаж қилиш учун мўлжалланган нуқтада қўлларнинг 
жойлашиш тартиби 
Қорин бўшлиғидан кўкрак қафасига ўтгандан кейин 2 бармоқ юқоридан 
массаж қиладиган жойни белгилаб, қўлни бир-бири устига тўғри бурчак 
шаклида қўйиб, жароҳатланган киши кўкрак қафасини тана оғирлиги билан 
маълум миқдордаги кучни мослаб босилади. Босиш секундига 1 марта кескин 
куч билан бўлиши керак. Бунда кўкрак қафаси ичкарига қараб 3-4 см пасайиши 
керак ва бу юрак уриш ритмига мослаб давом эттирилади (
5-расм
). 

---

20 
5-расм.
Юракни ташқаридан массаж қилинишда ѐрдам берувчининг жойлашиш 
ҳолати 
Массаж қилиш сунъий нафас олдириш билан биргаликда олиб борилиши 
керак. Агар ѐрдам кўрсатувчи бир киши бўлса, ҳар икки марта пуфлагандан 
кейин 15 марта кўкрак қафасини босиши лозим. Жароҳатланган кишининг 
юрак уриши нормал ҳолатга келганлигини, унинг пульсини текшириб билса 
бўлади. Бунинг учун юқоридаги муолажаларни 2-3 секундга тўхталиб, пулс 
санаб кўрилади. 
Сунъий нафас олдириш йўллари: 
Биринчи усул
. Агар ѐрдам берувчи шахснинг бир ўзи сунъий нафас 
олдирадиган бўлса, биринчи усулни қўлланиши маъқул. Биринчи усулнинг 
афзаллиги шундаки, бу усул оддий ва енгил бўлиб, уни озроқ машқ қилиш 
билан осонгина ўрганиб олиш мумкин (
6-расм
). 
6-расм.
Бир киши бўлганда сунъий нафас бериш ва юракни ташқаридан массаж қилиш 
тартиби
Биринчи усулда шикастланган кишини қорни билан ерга ѐтқизилади, 
боши ѐн томонга қаратилиб тирсаги букилган қўли устига қўйилади, иккинчи 
қўлини боши томонига узатилади, бошининг тагига бирор нарса ѐзилади. 
Иложи бўлса, шикастланган кишининг тили тортиб чиқарилади, бироқ уни 
ушлаб туриш зарур эмас, чунки тил тортиб чиқарилгандан кейин шу ҳолича 
тураверади Ёрдам берувчи шикастланган кишини икки оѐғи орасига олиб тиз 
чўкади, бунда унинг юзи шикастланган кишининг боши томонига қараган 
бўлиши керак. 
Кафтлар шикастланган кишининг пастки қовурғалари устига қўйилади ва 
жуфтлаштирилган бармоқлар билан биқинидан ушланади. 
―Бир, икки, уч‖ деб гавда билан олдинга аста-секин энгашилади ва 
гавданинг бутун оғирлигини қўлларга ташлаб шикастланган кишининг пастки 
қовурғаларига босилади (шикастланган киши нафас чиқаради), кафтларни 
шикастланган кишининг биқинидан олмай, гавда орқага ташланади 
(шикастланган киши нафас олади). 

---

21 
―Тўрт, беш, олти‖ деб санагандан кейин, яна ―бир, икки, уч‖ деб, аста-
секин энгашилади ва гавданинг оғирлигини қўлларга тушириб, шикастланган 
кишининг пастки қовурғаларига босилади, ва шундай ҳаракатлар 
такрорланаверади. 
Иккинчи усул.
Агар ѐрдамчилар бўлса, иккинчи усулни қўлланган маъқул, 
чунки бу усул яхшироқ натижа беради. Бироқ бу усулда ѐрдам берувчилар тез 
чарчаб қолади, улар алмашиб туришлари керак бўлади (
7-расм
).