|
6 -amaliy mashg‘ulot
Oʻzbekistonda quyosh energiyasidan foydalanishning texnik imkoniyatlari.
Noan’anaviy qayta tiklanuvchi energiya manbalari turlari
Tiklanuvchan energiya manbalarining asosiy afzalligi tugallanmasligi va ekologik tozaligi hisoblangan, ulardan Ulardan foydalanish planetaning energetik muvozanatini oʻzgartirmaydi. Bu sifatlari tiklanuvchan energetikaning chet ellarda ham ularning yaqin oʻn yil ichida ma'lumot keng rivojlanishiga xizmat qiladi. Tiklanuvchan energiya manbalri insoniyat oldida turgan uchta global muammolarni yechishda sezilarli rol oʻynaydi: energetikada, ekologiyada, savdo-sotiqda.
Quyosh energetikasi Fotoelementlar (quyosh energiyasining elektr energiyasiga aylanishi) va tizimlar ishlab chi?arishda ularni asosida nurda katta samara kutilmoqda. 1999 yilda fotoelementlar yordamida yillik energiya ishlab chiqarish 200 MVtni tashkil etdi. Yetakchi davlatlar – Yaponiya-80, AQSh-60, Germaniya-50 MVt (Rossiya-0,5 MVt). quyoshli suv isitkichlar (quyosh kollektorlari)ning umumiy yuzasi, toʻliq boʻlmagan ma'lumotlarga asosan, dunyoda 21 mln.m2dan oshdi, bunda quyosh kollektorlarini yillik ishlab chiqarish 1,7 mln.m2dan oshdi. Yetakchi davlatlar: Yaponiya-7, AQSh-4, Isroil-2,8, Gretsiya-2,0 mln.m2 (Rossiya-0,1 mln.m2).
Shamol energetikasi. Shamol qurilmalarining oʻrnatilgan quvvati dunyoda 1996 yil 6172 MVtdan 1999 yil 12000 MVt gacha oshdi. 2006 yilga taxminan – 3600 MVt. Yetakchi davlatlar: Germaniya-4444 MVt, AQSh-1819, Daniya-1752, Ispaniya-1539, Xiston-1100 MVt (Rossiya-4 MVt). Shamol energetik sanoatining aylanishi dunyoda 1998 yilda 1,7 mlrd.doll. ni tashkil etdi va oldingi yiilgiga nisbatan 31% ga ortdi.
Gidroenergetika. Dunyodagi gidrovlik energiyaning iqtisodiy potentsiali 8100 TVt.s ga baholanadi. Barcha gidrostantsiyalarning oʻrnatilgan quvvati 669 TVt ni tashkil etadi, ishlab chiqariladigan elektr energiya esa-2691 TV.s.ni tashkil etadi. Shunday qilib, iqtisodiy potentsial 33%ga yetadi.. Kichik gidroenergetikadagi dunyo boʻyicha yetakchi Xitoy hisoblanib, u yerda 1950 yildan 1996 yilgacha kichik GESlarning umumiy quvvati 5,9 dan 19200 MVt gacha oʻsdi. Yaqin oʻn yillikda Xitoyda yiliga 100 MVt gacha kiritgan rivojlantirilmoqda. Shu kecha kunduzda Xitoyda yangi (“Tri uhelya”) uch nomli juda kata Gidroelektrostantsiya qurilish ishlari olib borilmoqda. Bu GES quvvati 22,4 GVt ni tashkil etib bu johonda eng kata GES hisoblanadi.hindistonda 1998 yil yakunida kichik GESlar (3 MVt gacha birlamchi quvvatli)ning oʻrnatilgan quvvati 173 MVt ni tashkil etgan; qurilish boshichida umumiy quvvati 188 MVt boʻlgan GESlar mavjud. qurilish joylari yana umumiy loyihaviy atrofida aniqlangan. Bir qator Yevropa davlatlari shu qatori, Avstraliya, Fenlyandiya, Shvetsiya va bosh?a davlatlardagi kichik GESlar samarali ishlayapti.
Geotermal energetika. Geotermal elektr stantsiyalar (GeoGES)ning oʻrnatilgan quvvati 1970 yilda 678 dan 2000 yilda 8000 MVt gacha Fillipin-1909, Italiya-785, Meksika-755, Indoneziya-589 MVt (Rossiya-23 MVt). Oxirgi 30 yil ichidagi GeoGESlar quvvatining yillik oʻsishi 8,6 ni tashkil etdi. Geotermal issiqlik qurilmalarini oʻrnatilagn quvvati oxirgi 20 yil ichida 1950 dan 17175 MVt gacha oʻsdi.
Biomassa energiyasi. Biomassa energiyasidan foydalanish bir necha yoʻnalish boʻyicha amalga oshiriladi: biogaz ishlab chiqarish, qattiq maishiy chiqindilar (MCh)dan energetik foydalanish, yog’och yoqilg’i va torfdan foydalanish.
Biogaz va oʻg’it ishlab chiqarish:
Umumiy miqdori 6 mln. donadan oshadigan xususiy dehqon fermerlik xoʻjaliklarining qishloq xoʻjalik va maishiy chiqindilarni qayta ishlash boʻyicha kichik qurilmalar (bu yoʻnalish ayniqsa Xitoy va Xindistonda rivojlangan);
Shaxar va sanoat oqova suvlarini toʻsish boʻyicha aralash qurilmalar (dunyoda 100 ta yangi qurilma) va shaxar oqava suvlarini qayta ishlash boʻyicha katta qurilmalarda (10000 ortiq qurilmalar);qishloq xoʻjaligi, chorvachilik va fermer xoʻjaliklari mahsulotlari chiqindilarini qayta ishlash boʻyicha fabrikalar (Evropada 50 dan ortiq fabrika) quvvatli aralash qurilmalarda amalga oshiriladi.
Yuqorida koʻrsatilgan qurilmalarda olingan biogaz turmushda, suv isituvchi va bug’ qozonlarida, shuningdek, elektr energiya ishlab chiqaruvchi dizelgeneratorlarda ishlatiladi.
Oʻtkazgichning qarshiligi silindr shaklidagi oʻtkazgichning qarshiligi R oʻtkazgichning uzunligi l ga toʻg‘ri proportsional boʻlib, koʻndalang kesim yuzasi S ga teskari proportsionaldir:
.
bunda – oʻtkazgichning solishtirma qarshiligi boʻlib, uning son qiymati kattaliklar jadvalida berilgan boʻladi.
Qarshilikning temperaturaga bog’liqligi
yoki
Do'stlaringiz bilan baham: | 
