|
14 - amaliy mashg‘ulot
Muqobil energetikaning rivojlanish istiqbollari.
Elektr energiyani stantsiyadan iste'molchiga uzatishda, energiyaning yoqotishlarini kamaytirish hamda simlarning og‘irligini kamaytirish maqsadida generatorning kuchlanishini (bir necha yuz yoki minglab) kilovoltgacha koʻtarish kerak boʻladi. Iste'molchilarga beriladigan manba kuchlanishi, ularning quvvatlari kichik boʻlgani va xavfsizlikni ta'minlash maqsadida kichik boʻlishi kerak boʻladi. Kuchlanishni chastotasini oʻzgartirmasdan koʻtarib va pasaytirisb beruvchi elektrostatik aparat transformator deyiladi.
Transformatorning manba tarmog‘iga yoki generatorga ulanadigan oʻramlari birlamchi deb ataladi; Energiya iste'molchisiga ulanadigan oʻramlari boʻlsa ikkilamchi deb ataladi.
Agar transformatorning birlamchi oʻramlarini kuchlanishi U1 boʻlgan tarmoqa ulanib, ikkilamchi oʻramlarini yuklama iste'molchiga ulamay, ochiq qoldirsa, transformatorning bunday ishlashi salt rejimi ( yuklamasiz) deb ataladi
Bu rejimdagi transformatoning birlamchi oʻramlaridagi tok Ic salt toki deb ataladi. Bu tok magnit oʻzakda yaratgan magnit oqim transformatorning birlamchi va ikkilamchi oʻramlarini kesib oʻtib, birlamchi oʻramda va ikkilamchi oʻramlarida
,
e.yu.k.larni induktsiyalaydi.
bularda f – chastota, w1 va w2 – birlamchi va ikkilamchi oʻramlardagi oʻramlar soni, Фм – magnit oqim.
Magnit oqimning bir qismi (ФР1) faqat birlamchi oʻramlarni kesib oʻtib, unda oʻzinduktsiya e.yu.k.sini hosil qiladi.
Transformatorning birlamchi oʻramlaridagi kuchlanish uchta ?osillovchisidan iborat boʻladi:
.
Salt ishlash rejimida , chunki kuchlanishning qolgan ikki hosillovchisi (birlamchi oʻramdagi aktiv va reaktiv kuchlanishlar), salt toki kichik boʻlgani sababli birinchi hosillovchisidan ancha kichik boʻladi. Demak, salt rejimida birlamchi kuchlanish oʻramdagi e.yu.k.ga taxminan teng boʻladi, ikkilamchi kuchlanish boʻlsa , chunki boʻladi (iste'molchi ikkilamchi oʻramlardan tok olmaydi).
Salt rejimida transformator oʻramlaridagi kuchlanishlarning nisbati
transformatsiya koeffitsienti deb ataladi.
Agar boʻlsa transformator pasaytiruvchi, boʻlganda – koʻpaytiruvchi boʻladi.
Transformatorning ishchi rejimida ( uning ikkilamchi oʻramlariga istemolchi ulangan boʻlganida), salt rejimiga oʻxshab uning birlamchi oʻramlaridagi kuchlanish boʻladi yoki bunda ,
- transformatorning birlamchi oʻramlaridagi kuchlanish tushuvi. Birlam oʻramlardagi kuchlanish tushuvi oʻramdagi tok nominal qiymatida boʻlganida ham birlamchi kuchlanishning 1-2% dan oshmaydi, chunki oʻramning qarshiligi z1 kichik boʻladi. Shu sabadan birlamchi kuchlanishning birinchi xosillovchisini birlamchi kuchlanishga teng deb olsa boʻlaveradi. Magnit oqimning yoyilib ketgan qismini, ya'ni kuchlanishni, kamaytirish maqsadida transformator oʻramlari yagona oʻzakka oʻrnatiladi (ustma ust), chunki oqimning yoyilishi oʻramlar oralig’idagi masofaga bog’liq boʻladi.
Demak, transformatorning ishlash rejimidan katiy nazar, birlamchi kuchlanishining qiymati U1 oʻzgarmagan holda, birlamchi oʻramlardagi e.yu.k. E1 va u yaratgan magnit oqim Фм ham oʻzgarmaydi.
Transformatorning ikkilamchi oʻramlariga ulangan, qarshiligi boʻlgan yuklama orqali E2 e.yu.k. ta'sirida tok hosil boʻladi
.
Bu tok E2 e.yu.k.dan φ2 burchagiga or?ada yuradi
,
bunda r2 va x2 – transformator ikkilamchi oʻramlarining aktiv va reaktiv qarshiliklari.
Ikkilamchi oʻramlardagi tokning ?iymatiga transformatorning magnit o?imi bog’liq boʻlmaydi. Transformatorning ikkilamchi oʻramlarida tok paydo boʻlishi bilan birlamchi oʻramlarida ham tok proportsional ortadi
,
bundan
.
Transformatorning salt toki birlamchi oʻramdagi ishchi toklardan ancha kam boʻladi. Shu tufayli formuladagi salt tokini e'tiborga olmasa ham boʻladi va formulani quyidagicha yozish mumkin
yoki
.
Yuklangan transformatorning ikkilamchi oʻramlariga induktsiyalangan e.yu.k. E2
Ikki hosillovchidan iborat boʻladi: ikkilamchi oʻramdagi kuchlanish tushuvi I2 z2 va transformator ikkilamchi oʻramlarining terminallaridagi kuchlanish transformatorning yuklamasi aktiv va reaktiv boʻlgan holidagi vektorli diagrammasi keltirilgan.
Shunga e'tibor berish kerakki,birlamchi zanjirdagi kuchlanishning ga teng boʻlgan boʻlagi fazasi boʻyicha Е1 va e.yu.k.ga nisbatan 180 º burchakka siljigan.Transformator oʻramlaridagi kuchlanish tushuvlari arzimagan kichik qiymatga ega ekanligini e'tiborga olganda, birlamchi kuchlanish hosillovchisiga nisbatan juda kichik burchakka siljigan boʻlib, U2 kuchlanishi ham Е2 e.yu.k.siga nisbatan ana shunday kichik burchakka siljigan boʻladi.
Natijada, U1 va U2 kuchlanishlari orasidagi siljish burchagi 180 º ga yaqin boʻladi va koʻp hollarda shu burchakni 180 º ga teng deb olaversa boʻladi.
Quydagi parametrdagi transformatorni hisoblang.
U1 = 220 V; f = 50 Hz;
U2 = 366 V; I2 = 0,5 A; U3 = 12,6 V; I3 = 3,6 A; U4 = 6,3 V; I4 = 0,185 A
1.Transformatorni gabarit quvvatini aniqlash
Do'stlaringiz bilan baham: | 
