Электр энергияни ишлаб чикиш, узатиш ва тақсимлаш фанидан ээ йўналиши учун маърузалар матни

Mahruza.9 Elektr stantsiya va podstantsiyalarning
elektr zanjirlari


ES va ‘S larning bosh elektr sxemasi bir-biri bilan o’zaro ulangan natural ko’rinishdagi asosiy elektr jixozari (generator, trasformator, liniyalar), kommutattsion va boshka a’’aratlar bilan bajarilgan barcha ulanishlar majmuidir. Bosh sxemani tanlash ES va ‘S elektr qismini loyixalashda asosiy mehzon xisoblanadi, chunki u elementlarning to’lik tarkibini va ular orasidagi bog’lanishni aniqlaydi. Bosh sxemalar chizmada bir chiziqli kilib tasvirlanb, bunda ustanovkaning hamma elementlari uzilgan xolatda bo’ladi. Foydalanish sharoitlarida sxemani to’liq tasvirlash bilan bir qatorda soddalashtirilgan o’erativ sxemalar qo’llanib, ularda fakat asosiy jixozlar ko’rsatiladi. Smena navbatchisi o’erativ sxemani to’ldiradi va unga navbatchilik davrida yuz bergan o’zgarishlarni kiritadi.
Bosh sxemeni tuzishdan oldin elektr energiya berishning struktura sxema tuziladi, bunda elektr ustanovkaning asosiy funktsional qismi va ular orasidagi bog’lanish ko’rsatiladi. Struktura sxemalar keyinchalik ‘rintsi’ial sxemalarni to’laroq ishlab chikish uchun xizmat qiladi. Bu sxemalar chizmalarda funktsional qismlar to’g’ri burchaklar yoki shartli grafik tasvirlar ko’rinishida (1-rasm) tasvirlanadi. Sxemalarda a’’aratlar (viklyuchatelg’, ajratgich, tok transformatori) ko’rsatilmaydi.
2-rasmda ‘odstantsiyaning bosh sxemasi ko’rsatilgan. Bunday sxema elektr ulanishlarning soddalashtirilgan ‘rintsi’ial sxemasi 3-rasmda ko’rsatilgan. Birlamchi zanjirning hamma a’’aratlari va ularning ti’lari ko’rsatiladi. O’erativ sxemada (4-rasm) shartli ravishda ajratkich va yerga ulagichlar ko’rsatilgan. Navbatchi xodim tomonidan a’’aratlarning haqiqiy xolati sxemada kursatilgan.
Bosh sxemalarga kuyiladigan talablar:

1. 
   ES va ‘S ning energosistemadagi roli va axamiyati.
   
2. 
   Energosistemada ES va ‘S ning tutgan o’rni, yondosh tarmoqlarning sxemalari va kuchlanishlari.
   
3. 
   Elektr bilan tahminlash ishonchliligi darajasiga karab istehmolchilar kategoriyasi.
   
4. 
   ES va ‘S xamda tarmokning yondoshgan uchustkasining kengaytirish istiqboli.
   

34-rasm. Struktura sxemasi





35-rasm. ‘odstantsiyaning bosh sxemasi



36-rasm. Soddalashtirilgan ‘rintsi’ial sxemasi



37-rasm. O’erativ sxemasi