Электр энергияни ишлаб чикиш, узатиш ва тақсимлаш фанидан ээ йўналиши учун маърузалар матни

Mahruza 17. Aktiv quvvat va chastotani  

avtomatik boshqarish 

 

Aktiv  quvvat  va  chastotani  avtomatik  rostlash  energotizim  ish 

rejimini  avtomatlashtirilgan  dis’etcherlik  boshqaruvining  asosiy  vazifasi 

xisoblanadi.  Tegishli  avtomatik  qurilmalar  chastota  va  aktiv  quvvatning 

rostlashni markazlashtirilgan avtomatik tizimini tashkil etadi. 

Energotizim  chastotasi  va  quvvatini  avtomatik  boshqarish  tizimini 

asosiy  vazifasi  ishlab  chiqarilayotgan  va  istehmol  qilinayotgan  elektr 

energiyalar quvvat balansini uzuliksiz tahminlab turishdir, yahni 



R

g



R

i

 

Elektr  energiya  ishlab  chiqarish  va  istehmolchi  orasidagi 

mutonosiblikni  har  qanday  bo’zilishi  elektr  energiyasining  sifat 

ko’rsatkichlariga  salbiy  tahsir  ko’rsatadi.  Hozirda  energotizimda  chastota 

va  quvvatni  raqamli  avtomatik  boshqarish  tizimlari  yaratilgan  va  ishlab 

chiqarishga  tadbiq  etilmoqda.  Ular  bir  qator  funktsional  imkoniyatlar  va 

xususiyatlarga ega: 



 

Energotizim  ish  rejimini  o’zgarishiga  va  turli  yuzaga  kelgan 

vaziyatlarga moslashish imkoniyati; 

---

 

75 



 

Gidro  va  issiqlik  elektr  stantsiyalarni  birgalikdagi  elektr  energiyasi 

ishlab chiqarishda va uzatishdagi texnik samaradorligini tahminlash; 



 

Texnologik  rejim  buzilishlarini  analiz  qilish  va  o’timal  boshqaruv 

tahsirlarini aniqlash; 



 

Boshqarilayotgan kom’leks ish unumdorligini oshirish va uni alohida 

elementlari buzilganda noto’g’ri harakatini oldini olish; 



 

CHastota  va  quvvatni  markaziy  avtomatik  rostlashda  obhekt  ish 

rejimi  va  uni  o’zgarishi  bo’yicha  nazorat  qilish  uchun  dis’etcherni 

to’liq axborot bilan tahminlash. 

Mahlumki, gidro elektr stantsiyalarda (GES) katta bo’lmagan quvvat 

balansi  bo’zilishi  o’z-o’zidan  bartaraf  etiladi,  bu  o’z-o’zini  rostlash 

deyiladi.  Katta  quvvat  bo’zilishida  o’z-o’zini  rostlash  tizimi  quvvat 

balansini  tiklay  olmaydi,  bunda  avariya  xolati  yuzaga  kelishi  mumkin. 

Bunday xolatlarda nominal chastotani (50



0,1 Gts) rostlash orqali quvvat 

balans  tiklanadi.  GES  larda  quvvatni  guruhli  rostlash  tizimi  mavjud  va  u  

quyidagi qurilmalardan tuzilgan: 



 

to’shiriq beruvchi (zadatchik); 



 

quvvat yig’uvchi qurilma; 



 

boshqariluvchi bo’luvchi; 



 

markaziy rostlagich; 



 

chastotani korrektsiyalovchi blok; 



 

gidrogeneratorni agregat uzeli. 

GES  ni  reja  bo’yicha  aktiv  quvvati  R

r

  to’shiriq  beruvchi  orqali 

beriladi.  Rejadan  tashqari  quvvat  (R

rt

)  chastotani  rostlash  qurilmalaridan 

korrektirovka  qilinadi.  GES  generatorlarini  xaqiqiy  quvvatlari  yig’indisi 



R

g

  va  R

r

  ,  R

rt

  lar  to’g’risidagi  mahlumot  quvvat  yig’uvchi  qurilmaga 

beriladi. quvvat yig’uvchi qurilmani chiqishidagi quvvat 



R

0



R

r



R

rt

-



R

g

 

CHastota normal xolatda (50 



 0,1 Gts)          



 R 



 0 bo’ladi. +uvvatni 

guruhli rostlash tizimni vazifasi agarda quvvat balansi buzilsa, yahni 



 R 



 

0  yuzaga  kelsa  uni  bartaraf  etishdir.  Yuqorida  tahkidlanganiday  bunday 

xolatlarda  nominal  chastotani  rostlash  orqali  (tiklash)  quvvat  balansi 

tiklanadi.