Elektr energetikasi

Transformatorlarning tuzilishi.

Kuchlanish transformatorlari kuyidagi struktura sxemaga asosan tashkil topadi.

Oddiy bir fazali transformatorlar Ferromagnit uzakdan va uning sterjenlariga ikki yoki undan ortik chulgamlardan tuzilgan. Ferromagnit uzak elektrotexnik pulatdan yasalgan bulib, yarmo va sterjenlardan iborat. U magnit okimini xosil kilib chulgamlarning elektromagnit boglanishini kuchaytiradi. Uning magnit tuzilishi bronli, sterjenli va xalkasimon shaklda buladi.

Transformatorlarning magnit tizimi kalinligi 0,3 - 0,5 mm plastinkalardan yasaladi. Plastinkalar bir-biridan lak bilan izolyatsiyalangan. Plastinkalarning yasalish sababi, fuko toklarini kamaytirishdir, ya’ni kizib ketishni oldini olishdir. Magnit uzaklar P va SH shakillarda yasaladi.

Transformatorlarning chulgamlari paxta ipi, lak yoki maxsus kabelь kogozi bilan izolyatsiyalangan mis yoki alyuminiy simlardan uraladi. Simlarning kundalang kesim yuzasi doira yoki turtburchak shaklda buladi. Transformatorning sterjeniga oldin uning past kuchlanishli chulgam tsilindr shaklda uraladi. CHulgam ustidan karton yoki kogoz katlami va undan keyin yukori kuchlanishli chulgam ulanadi.

Transformatorning ishlashi uchun birlamchi chulgamining kuchlanishi U=Um sin wi bulgan uzgaruvchan tok manbaiga ulanadi. Bunda birlamchi tok uzgaruvchan tok

I = Im sin wiuta boshlaydi. Bu tok uz navbatida ferromagnit uzakda uzgaruvchan magnit okimini

F=Fm sin wi ni xosil kiladi.

Natijada birlamchi va ikkilamchi chulgamlarda kuyidagicha E.Yu.K. xosil kiladi.

L₁ = W₁ dF/di

L₂ = W₂ dF/di

Agar transformatorda birlamchi chulgam uramlar soni W₁ ikkilamchi chulgamlar soni W₂ dan katta ya’ni W₁> W₂ , bulsa, u xolda kuchlanishni pasaytirib beradi.

Agar W₁ < W₂ , bulsa, u xolda kuchlanishni oshiruvchi buladi.

Bir va uch fazali kuch transformatorlar amalda uch xil rejimda ishlaydi.

1. 
   Salt ishlash.
   
2. 
   Normal sharoitda nagruzka bilan ishlash.
   
3. 
   Kiska tutashuv sharoitida ishlash. Agar transformatorning birlamchi chulgamiga tarmokdan.
   

U₁ =Um sin wi sinusoidal kuchlanish berilib,

Ikkilamchi chulgamiga iste’molchi ulanmasa, bunda transformator salt ishlaydi.

Bunda ikkilamchi chulgam kismlari ochik bulib uning toki I₂ = 0 buladi va bu tok salt ishlash toki deyiladi.

Agar birlamchi chulgam tarmokka (manbaga) ulanib, ikkilamchi chulgamga nagruzka ulansa bunday xolatdagi transformator nagruzkali deyiladi

Amalda transformator normal nagruzka bilan ishlab turganda, ikkilamchi chulgam iste’molchilari tarmogining kiska tutashishi tufayli transformator kiska muddatda kiska tutashish sharoitida ishlaydi.

Rasmga binoan birinchi chulgamga tarmokdan U₁ kuchlanish berilib ikkinchi chulgam kiska tutashtirilgan vaktda Z_n = 0 bulib, uning toki I₂ juda katta buladi. Ikkilamchi chulgam kuchlanishi esa

U₂ = I₂ Z_H = 0 buladi.
Xulosa: Transformatorlarning tuzilishini ishlash rejimlariga boglik xolda doimo nazoratga olib, iste’molchilarni elektr energiya bilan sifatli va ishonchli ta’minlanishiga erishiladi.