Elektr energetikasi

AMALIY ISH№9

Mavzu: Ketma-ket quzg’atishli o’zgarmas tok mashinalarining tuzilishi va ishlash printsipini urganish

Ishning maqsadi: Ketma-ket quzg’atishli o’zgarmas tok mashinalarining tuzilishi va ishlash printsipini urganish.

O’T mikromashinalarining ko’pchiligida mashinaning asosiy maydoni do-imiy magnit vositasida hosil qilinadi. Bu holda mashinaning qo’zg’atish chulg’ami vazifasini doimiy magnit bajaradi.

Yakorь 180^ ga burilganda o’ramdagi EYuK (yoki tok) ning yo’nalishi teska-riga o’zgaradi. Lekin cho’tkalar qutbiyligi (ishorasi) va zanjirning tashqi qismida tokning o’z yo’nalishini o’zgartirgan paytda cho’tkalar tagidagi kol-lektor plastinalarining ham joyi almashinadi.

SHunday qilib, «A» cho’tka tagida hamma vaqt shimoliy qutb ta’siridagi, «V» cho’tka tagida esa janubiy qutb ta’siridagi o’tkazgich ulangan plastina turadi. Natijada O’T generatorida yakorь chulg’amidagi o’zgaruvchan tok kol-lektor va cho’tkalar vositasida zanjirning tashqi qismidagi pulьsatsiyalana-digan tokka aylantiriladi.

Agar yakorь chulg’ami fazoda bir-biriga nisbatan 90^ da joylashgan ik-

kita o’ramdan iborat bo’lsa, tashqi zanjirda tokning pulьsatsiyalanishi keskin kamayadi.

Albatta, yakorь chulg’ami bitta yoki ikkita o’ramdan emas, balki bir necha o’ramdan iborat bo’ladi. Natijada tokning tashqi zanjirdagi pulьsatsiyasi keskin kamayadi. Masalan, chulg’amdagi o’tkazgichlar soni 16 ta (o’ramlar soni 8 ta) bo’lsa, tokning pulьsatsiyasi sezilmay qoladi va generatorning tashqi zanjiridagi EYuK (yoki tok) ni faqat yo’nalishi bo’yicha emas, balki kat-taligi bo’yicha ham o’zgarmas deyish mumkin bo’ladi.

Yakorь chulg’amiga yuklama ulanganda o’tadigan tok asosiy maydon bilan ta’sirlashib elektromagnit kuch va moment hosil qiladi. Elektromagnit kuch-

ning qiymati Amper qonuniga binoan quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:

F_em = V_o'rt I_a . (27.2)

Bu kuchning yo’nalishi «chap qo’l qoidasi» (K.2,b-rasm) bo’yicha aniqlana-di. Bu kuch hosil qilgan elektromagnit moment quyidagiga teng bo’ladi:

M = F_emD / 2 = C_mF I_a , (27.3)

bunda D / 2 – yakorning radiusi; C_m = rN/(2a) – mashina konstruktsiyasiga

bog’liq bo’lgan o’zgarmas son. Mashina generator rejimida ishlaganda bu mo-

moment tormozlovchi ta’sir etadi.