Elektr energetikasi

Nazorat savollari

1. Sinxron mashinalar kaysi soxalarda ishlatiladi?

2.Asinxron va sinxron mashinalar rotorlarining konstruktiv tuzilishi nima bilan fark kiladi?

3. Sinxron mashinalar nima sababli yakkol namoyon va yakkol kurinmaydigan rotorli kilib ishlab chikariladi?

4. Sinxron generatorlarning EYuK si kanday induktsiyalanadi?

5. Sinxron generatorlarning salt ishlash tavsiflari kaysi kattaliklarga boglik?

6. Sozlash tavsifi nimani ifodalaydi?

7. SD lar kanday xususiyatlarga ega?

8. SD larni yurgizish kanday amalga oshiriladi?
18-MAVZU O’zgarmas tok elektr mashinalar (generatorlar)

Reja:

• 
  Generatör xarakteristikalari
  
• 
  •. O'z-o'zidan qo'zg'aladigan generatorlar.
  
• 
  Generatorning o'zini o'zi qo'zg'atish printsipi
  

parallel qo'zg'alish bilan

• 
  Elektr toki bilan ishlaydigan mashinadan foydalanish
  
• 
  vosita rejimida. Asosiy tenglamalar
  
• 
  Elektr toki bilan ishlaydigan mashinadan foydalanish
  
• 
  vosita rejimida. Asosiy tenglamalar
  

Sinxron mashinalar asinxron mashinalar kabi uzgaruvchan tok mashinalari xisoblanadi. Sinxron mashinalar xam generator, xam dvigatelь sifatida ishlatiladi.

Elektr taominotida sinxron generatorlar asosiy elektr energiya manbai sifatida ishlatiladi. Sinxron generatorlar bug, gaz va gidravlik turbinalar yordamida xarakatga keltiriladi. Birinchi xolatda ular turbogeneratorlar, ikkinchi xolatda esa gidrogeneratorlar deyiladi. Elektrstantsiyalardagi sinxron generatorlar kuvvati 1200 MVt ga yetadi. Avtonom ishlovchi elektrstantsiyalardagi sinxron generatorlarning kuvvatlari uncha katta bulmay, dizelь dvigatellari yoki gaz turbinalar yordamida ishga tushiriladi.

Sinxron dvigatellar uzgarmas aylanish chastotasiga ega bulib, tezlikni sozlash talab kilinmagan xollarda foydalaniladi. Sinxron dvigatellar katta kuvvatga ega bulib, metallurgiya zavodlarida, shaxtalarda va boshka korxonalarda nasoslar, kompressorlar, ventilyatorlar va boshka kurilmalarning mexanizmlarini ishga tushirishda ishlatiladi. Avtomatik uzi yozar kurilmalar, avtomatik soatlar va aylanish tezligi bir xil bulishi talab kilingan boshka soxalarda turli sinxron dvigatellardan foydalaniladi.

Sinxron mashinalar asinxron mashinalardan farkli ravishda turli reaktiv kuvvatlarda xam ishlashi mumkin. Ular korxonalarning kuvvat koeffitsientini yaxshilash imkoniyatini beradi. Katta korxonalarda, salt ishlash rejimidagi maxsus mashinalar urnatiladi. Ular tarmokka reaktiv kuvvat beradilar. Bu kuvvat asinxron dvigatellar tomonidan iste’mol kilinadi. Bu mashinalar asinxron kompensatorlar deyiladi.

Sinxron mashinani statorining konstruktiv tuzilmasi xuddi asinxron mashina statori kabi buladi.

Rotor konstruktiv tuzilishiga kura yakkol namoyon kutbli (7.1-rasm, a) va yakkol kurinmaydigan kutbli (7.1-rasm,b) rotorlarga bulinadi. Rotorda Uygotish chulgami joylashgan bulib, u uzgarmas tok manbasidan kuchlanish oladi. Yakkol namoyon rotor pulat listlardan yigiladi. Ular kup mikdorda kutblarga ega bulib, ularga chulgamlar joylashgan buladi. Bunday rotorlar gidrogeneratorlarda ishlatiladi, ularning aylanish tezligi katta bulmaydi. Kichik aylanish tezligida standart chastotali kuchlanish olish uchun, kup mikdorda juft kutblar bulishi kerak. Katta kuvvatli gidrogeneratorlarning vali vertikal joylashgan buladi.