Elektr energetikasi

Qurilmada ishlash

Tajriba qurilmasini tuzilishi. Yorug‘lik manbai yoritiladigan fotodatchik sirtidan I+h balandlikda joylashtiriladi, bu yerda I asbob korpusining sirtidan lampaning balandligi, h asbob sirtidan fotodatchikgacha bo‘lgan masofa. Yoritilganlikni o‘lchash uchun fotoelementdan foydalaniladi, ya’ni uning tok qiymati fotoelementni yoritilganligiga proportsinal. Ishning ikkinchi qismida yutadigan plastinkalar to‘plamidan foydalaniladi.

1. 
   Yoritilganlik qonunlarini tajriba yo‘li bilan tekshirish (yoritilganlikni nuqtaviy yorug‘lik manbasigacha bo‘lgan masofaga bog‘liqligi)
   
   0. 
      Lampa fotoelement tagiga o‘rnatilgan (yoqmasdan)
      
   1. 
      Yoritgich I₁=10 sm, I₂=15 sm, I₃=20 sm, masofalarga ko‘chiriladi, bunda fototokning kattaliklari aniqlanadi. Fototoklar kichik bo‘ladi, chunki ular tashqi yoritilganlik fani orqali aniqlanadi.
      
   2. 
      Fototokning topilgan kattaliklarini I_i^', i=1,…,3. kabi yozish kerak.
      
   3. 
      Lampani yoqib 1.2. jarayon qaytariladi, bunda fototok kattaliklari quyidagiga teng: I_i^'', i=1,…,3.
      
   4. 
      Lampa o‘chiriladi.
      
   5. 
      h kattaligi aniqlanadi (hisoblashlarni aniqlashtirish zarur bo‘lgani uchun)/
      
2. 
   Buger qonuni tajriba yo‘li bilan tekshirish.
   
   0. 
      Shtangensirkul yordamida plastina qalinligini o‘lchash.
      
   1. 
      Lampani yoqib, I₀ fototokning kattaligini aniqlash. Fotoelementga ketma – ket birinchi, ikkinchi va uchinchi plastinkani qo‘yib, I₁, I₂ va I₃ fototok kattaliklarini mos ravishda o‘lchash.
      
   2. 
      Lampa o‘chiriladi.
      

Yoritilganlikni nuqtaviy yorug‘lik manbasigacha bo‘lgan masofaga bog‘liqligi. Ishda cosα kattaligi taqriban 1 ga teng ekanligi va α masofa o‘zgarganda miqdori kam o‘zgarishini hisobga olsak, u holda (1) formula quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi.

(4)

shuning uchun bu holda yoritilganlik kattaligi 1/(1+h)² kattalikka proporsional bo‘ladi.

1. 
   I_i^', Ii'', i=1,…,3.o‘lchashlarning natijalarini 1 – jadvalga yozing.
   
2. 
   ΔI ni 1/(1+h)² kattalikka bog‘liqlik grafigini tuzing. Olingan bog‘liqlik chiziqiy bo‘ladimi?
   

Sinov savollari

1. 
   Nuqtaviy manbaa uchun yoritilganlik qonunlari?
   
2. 
   Yutilish koeffitsienti tushunchasiga ta’rif bering?
   
3. 
   Yoritilganlik qonunlarini tajribada tekshirishning ma’nosi nimani anglatadi?
   
4. 
   Bugerning yutilish qonunini tushuntirib bering?
   
5. 
   Buger qonunidan amalda foydalanish istiqbollari?