Elektr energetikasi

Haroratvaqt egri chizig‘i usuli.

Bu usul harorat – vaqt egri chizig‘idan moddani suyuq holatidan qattiq holatga o‘tish haroratni aniqlashga imkon beradi. Harorat – vaqt egri chizig‘ini chizish uchun ko‘p miqdorda kristall va amorf materiallar olinadi. Har biri alohida probirkalarga joylashtiriladi va elektr pechkasida eritiladi. Pechka harorati o‘rganilayotgan moddaning erish nuqtasidan ozroq yuqori bo‘lishi kerak. Erib bo‘lgach, pechka o‘chirilib, materialni sovish haroratini vaqt bo‘yicha kuzatib borish kerak.

1  chizmada kristall va amorf materiallarning sovish egri chizig‘i keltirilgan.

1. 
   Kristall materialning qotishi;
   
2. 
   Kristall materialning ozgina qotishi
   
3. 
   Amorf materialning qotishi
   

1rasmda ko‘rinib turibtiki, kristall materialning qotishi T_kr-doimiy harorat sohasida sodir bo‘ladi, amorf material qotishmasi soviyotganda (eriyotganda) kristallashish jarayonida yashirin issiqlik ajralish sodir bo‘ladi. Amorf materiallar qotayotganda esa yashrin issiqlik ajralib chiqmaydi va sovish egri chizig‘i 1c-rasmda tasvirlangandek ko‘rinishga ega bo‘ladi. Kristallarning o‘stirish usuliga nisbatan sovish egri chizig‘i (1a) yoki (1b)rasmdagi ko‘rinishgagidek ega bo‘ladi.

Qurilma

Harorat–vaqt egri chizig‘ini olish uchun quyidagi qismlardan tashkil topgan qurilma: tigel bilan pechka, millivoltmetr bilan termopara, LATP9 ishlatiladi.

Pechkaga ulangan kuchlanish LATP9 bilan boshqariladi va qurilmaning oldi qismida joylashgan voltmetr bilan nazorat qilinadi. Pechka harorati millivoltmetr ko‘rsatkichini 100ga ko‘paytirib aniqlanadi.
Sinov savollari

1. 
   Kristall va amorf materiallar qanday o‘ziga xos xususiyatlarga ega?
   
2. 
   Nima uchun amorf materialning qotish egri chizig‘ida siljish bo‘lagi yo‘q?
   
3. 
   Haroratvaqt egri chizig‘i usulida qanday issiqlik effekti qo‘llaniladi?
   
4. 
   Ktistall materialning qotish egri chizig‘idagi sinishning ko‘rinishi nimalarga bog‘liq?