Elektr energetikasi

Ishning bajarish tartibi

1. 
   O‘qtuvchidan yarimo‘tkazgichli plastinani oling hamda ularni ishga tayyorlang.
   
2. 
   Kichik xatoliklarga erishish uchun plastina hamda zond o‘lchamlarini (zondlar va namuna chetlari orasidagi masofa, struktura qalinligi)
   
3. 
   Potensiometrni rostlashni o‘tkazing
   

Rostlash quyidagidan iboratdir

Potansiometrning ishchi tokini shunday kattalikka aniq o‘rnatiladiki, bunda potensiometr o‘mlik shkalasidagi ko‘rsatishlar haqqoniy bo‘ladi. Ishchi tokning o‘rnatish uchun 0 – 1 sohasidagi kuchlanish tushuvi kompensatsiya tamoyilidan foydalangan holda normal element EYuK bilan taqqoslanadi. Normal element tokning kimyoviy manbasi bo‘lib,uning EYuK i yuqori aniqlik bilan ma’lum bo‘ladi.

Normal elementning 15°C dagi EYuK 1,01876 B tashkil qiladi. Boshqa haroratlar uchun EYuK kattaliklariga tuzatishlar jadvaldagi ma’lumotlardan foydalangan holda xamda “TNЭ” dastagi yordamida EYuKning mos keluvchi aniqlashtirilgan qiymatini o‘rnatgan holda kiritiladi. 0 – 1 nuqtalar orasidagi qarshiliklar shunday tanlanganki, normal elementning EYuKni kompensatsiyasi faqatgina ishchi tokni to‘g‘ri o‘rnatganda yuz beradi. Mos ravishda zanjirning to‘liq qarshiligi PT qarshilikni rostlash yordamida o‘zgartirgan holda potansiometr ishchi tokining to‘g‘ri qiymatini o‘rnatish mumkin. Potensiometrni rostlash “NЭ – X” kalitni “HЭ” xolatga o‘tkazilganda amalga oshirilsa, noma’lum kuchlanishni o‘lchash esa kalitning “X” holatida amalga oshiriladi.

2 – rasm. Elektr potensiometrning soddalashtirilgan sxemasi

“50000”, “0” va “K₃” tugmalar galvonometr butunligini ta’minlash uchun kerakdir. Agarda mazkur tugmalarning barchasi bosilmagan bo‘lsa, galvonometr zanjirga ulangan bo‘lmaydi. Galvonometrni minimal sezgirlikka o‘rnatgan holda, ya’ni o‘lchash chegarasi qiymatlaridan eng kattasini o‘rnatgan va “50000” tugmasini 50kOm holda o‘lchashlarni boshlash kerak. Bunda kompensatsiya zanjiri tutashadi. Biroq galvonometr bilan ketma ket ravishda 50kOm qarshilik ulangan bo‘ladi.

PPTV potensiometr 0,00001.…1,10000V oralig‘ida o‘zgarmas kuchlanishni kompensatsiya usuli bilan o‘lchash uchun mo‘ljallangan presizion (aniq)asbobdir.

Kuchlanishning tashqi manbasi TB ketma ket ulangan “TNЭ” “KNЭ”, “KN” va “RT” zanjirida ishchi tokini hosil qiladi, 0 – 1 va 0 – 2 nuqtalar orasidagi qarshiliklarning kattaligi asbob panelidagi dastakni aylantirish bilan o‘rnatiladi.

4. 
   bir qancha pardali na’munalar uchun solishtirma sirt qarshiligini o‘lchashni o‘tkazing.
   

Buning uchun;

• 
  zondlar tok manbasidagi “set” tumblerini ulang, tok qutbini uzib ulagichini”+” holatiga qo‘ying, “U_et U_k uzib ulagichni “U_et” holatiga qo‘ying;
  
• 
  navbatdagi tenglikni to‘rt zondli kallachasi stoliga qo‘ying.Yuqori vintni aylantirgan holda kallachani milliampermetr zondlar zanjirida tokning mavjudligini ko‘rsatmaguncha tushiring. Zondni shunday o‘rnatish kerakki tok qat’iy o‘zgarmasdan qolishi kerak. Aks holda tajriba aniqligi yomonlashadi.
  
• 
  Zondlar I tokining milliamper shkalasi bo‘yicha 0,5….1mA oralig‘ida o‘rnating va rostlagichdagi (kalibrovka) U_et kuchlanishni o‘lchagan holda uning aniq qiymatini aniqlang(uchta raqamgacha bo‘lgan aniqlikgacha)
  
• 
  R_et qarshilikni R_et=100Om ga o‘rnatish tavsiya qilinadi. Galvanometrni, tugmasini qo‘yib yuborish:
  
• 
  “U_et–U_k” uzib ulagichni “U_k” holatiga o‘tkazing va “U_k” ni uchta raqamgacha bo‘lgan aniqlik bilan o‘lchang.
  
• 
  Tokning qarama qarshi qutubi uchun I va U_k ni aniqlashni takrorlang.
  
• 
  I va U_k larning o‘rtacha qiymatini hisoblang.
  

5. Har bir namuna uchun R_sir va  kattaliklarni hisoblang.