Elektr energetika sohasi reja: O‘zbekistonda mavjud standart kuchlanishlar hamda kuchlanishni tanlash sohasi

12.6-rasm. Uchfazali to‘g‘rilagich (regulyator)
Kuchlanish juda yuqori yoki juda past bo‘lsa, mijozlarga xizmat qilishda muammolar sodir bo‘lishi mumkin. Misol uchun, past kuchlanish motorlarni o‘ta qizib ketishi va amalda yonishga olib kelishi mumkin. Yuqori kuchlanish lampochkani tez kuyishiga va asboblarda muammolarni chiqishiga olib kelishi mumkin. Kommunal kompaniyalari kuchlanishni maqbul yoki nazorat oralig‘ida yoki o‘tkazuvchanlik oralig‘ida ushlab turish uchun kuchlanish stabilizatorlari ishlatadi. Kuchlanish rostlagichlari transformatorlarga o‘xshash. Rostlagichlar bir nechta qo‘shimcha chulg‘amlarga ega bo‘lib, u yuklama o‘zgarganda boshqarish tizimida elektr motori yordamida chulg‘amlari avtomatik o‘zgaradi. 12.6-rasmda uch fazali podstansiyaning kuchlanish stabilizatori ko‘rsatilgan.

Uzgichlar (viklyuchateli). O‘chirishdan to‘sar maqsadi liniyada, transformator, shina yoki boshqa uskunalarda biror muammo yuzaga tokni oqishini,normal tok yuklamasida, shkastlanishida (qisqa tutashuv yoki tizimdagi muammolar) yoki oddiy releli himoya sababli bo‘lishi mumkin. Buni yo‘q qilish uchun elektr kontaktlari shunday qilinishi kerekki, elektr yoki dielektrik oraliqda so‘nsin. Avtomatik o‘chirgichlar podstansiya batareya tizimini ishlatadigan releli himoya yordamida ishga tushiriladi. O‘chirgich ichida yoyni so‘ndiradigan eng keng tarqalgan dielektrik muhit quyidagilar:

- elegazli (SF6 yoki oltingugurt gekaftorid);

- vakuumli;

- havoli.

SF6 tipli elegazli uzgich (viklyuchateli elegaza SF6). Ba’zan SF6 (yoki GCBs deb ataladi) o‘zining kontaktlari SF gaz bilan to‘ldirilgan kamerada bo‘ladi. SF6 yuqori dielektrik mustahkamlikka ega yonmaydigan inert gazi. Inert gazlar rangsiz, hidsiz tamsiz va boshqa kimyoviy moddalar bilan birlashmaydi Bu xususiyatlar tokni tez o‘chiradi va nisbatan kichik o‘lchamlarga ega. Kamchiligi -40⁰S haroratda gaz suyuqlikka aylanadi. Gazni bosimini to‘g‘ri ushlab turish eng kerakli muammo sovuq havoda gazni bosimi va haroratini meyyoriy ushlab turish uchun isitgich qurilmalari qo‘shimcha uzgich kamerasi yoniga o‘rnatiladi.

12.7-rasmda SF6 gazli elektron uzgich rasmlari keltirilgan³.