ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

tələbatlarını  tənzimləyən  «bürokratik  təşkilatın  prioritetliyi»
prinsipi də mürəkkəb problemlərin meydana gəlməsinə şərait
yaradır.
Qeyd etmək lazımdır ki, insanların alıcı kimi istehsalçılar
qarşısında zəifliyi mülahizəsi bazarlarda uğursuzluğa düçar olan
minlərlə yeni məhsulun olması faktı ilə ziddiyyət təşkil edir. Alıcı
seçmək imkanına və seçmək qabiliyyətinə malik olduğu halda
güclü  mövqe  əldə  edir,  almaq  haqqında  qərarı  öz  maraqları
çərçivəsində qəbul edir. 
İngilis iqtisadçısı və sosioloqu Kolin Krauç (1944) müasir
transmilli şirkətlərin iqtisadi gücünün ictimai proseslərə təsirinin
tədqiqi  əsasında  maraqlı  nəticələr  əldə  etmişdir.  İri  şirkətlər
nəhəng investisiyalarını yatırmaq üçün ölkələri özləri seçirlər. İri
şirkətlərin iqtisadi gücü onlara öz nümayəndələri ilə hökumətdə
və  qanunverici  orqanda  təmsil  olunmağa  imkan  verir.  Belə
vəziyyət  artıq  lobbiçilik  deyil.  “Lobbi  sözünün  mənşəyi
(“lobby”)  onun  hərfi  mənası  ilə  bağlıdır  –  “lobbi”  qərarların
qəbul  olunduğu  məkanın  qarşısındakı  otaq  və  ya  dəhliz
deməkdir.  Əvvəlki  dövrlərdə  lobbi  dedikdə,  hökmdarın
məsləhətçiləri palatasından, saraydan kənardakı yer nəzərdə tu-
tulurdu.  Kommersiya  qurumlarının  havadarları  həmin  yerdə
Məsləhətçilər  Şurasının  üzvləri  ilə  görüşmək  və  onlara  iclas
zalına  çatanadək  öz  problemlərini  və  istəklərini  çatdırmaq
imkanı qazanırdılar. İnkişaf etmiş ölkələrdə isə müasir transmilli
şirkətlərin nümayəndələri artıq hökumət saraylarından kənarda
yerləşən  lobbidə  deyil,  hökumət  binalarında  otururlar.  Onlar
standartları,  xüsusi  tənzimləyici  sistemləri  müəyyən  edir,
hökumətlərin məsləhətçisi işləyirlər.” [54]   
Neoliberalizmin müasir ardıcılları və əsasən Çikaqo iqtisadi
məktəbinin  yetirmələri  hesab  edirlər  ki,  istehlakçıların  rifahı
sərvətin  ümumi  səviyyəsinin  əlahiddə  iqtisadiyyat  (sahə,  iri
şirkət və s.) çərçivəsində artdığı halda yüksəlir... Həmin sərvətin
bölüşdürülməsi  istehlakçıları  qətiyyən  maraqlandırmır...  Bu
fikrin izahı üçün müstəsna hal olaraq müəssisələrin birləşməsi
(istehsalın inhisarlaşması) hadisəsinə baxaq. Bu zaman həmin
sahədə istehsalın səmərəliliyi artır, rəqabət isə zəifləyir. Nəticədə
ya istehlak qiymətləri yüksəlir, ya da təklif olunan əmtəələrin
80