ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

VIII. gƏLİrLƏrİN 
BöLgÜSÜNÜN Vergİ 
TƏNzİMLƏNMƏSİNDƏ
XArİCİ TƏCrÜBƏ

---

8.1. Beynəlxalq təcrübədə gəlir vergisi üzrə 
tənzimləmə praktikası 
Xarici ölkələrin vergi sistemlərinin təhlili göstərir ki, ölkələr
fiziki şəxslərin gəlirlərinin vergiyə cəlb edilməsi qaydalarına
görə bir-birindən əsaslı şəkildə fərqlənirlər. Bu bölmədə iqtisadi
sistemləri  və  iqtisadiyyatın  tənzimlənməsinə  yanaşmaları,
gəlirlərin bərabərsizliyi səviyyələrinə görə oxşar və fərqli olan
ölkələrin gəlir vergisi üzrə tənzimləmə praktikasının  ümumiləş -
dirilməsi və müqayisə edilməsi aparılmışdır. Fikrimizcə, belə
müqayisə  vergitutma  ilə  gəlirlərin  bərabərsizliyi  arasında
əlaqələrin  məzmunu  və  forması  barədə  mülahizələrin  irəli
sürülməsi  üçün  faydalı  ola  bilər.  Tədqiqat  zamanı  ölkələrin
bərabərsizlik səviyyəsinə görə üç qrupda birləşdirilməsi qəbul
olunmuşdur:
1. Bərabərsizliyi yüksək olan ölkələr (Cini indeksi 40-dan
böyük olanlar).
2. Orta bərabərsizlikli ölkələr (Cini indeksi 30-40 intervalında
olanlar).
3. Bərabərsizliyi nisbətən aşağı olan ölkələr (Cini indeksi  30-dan
az olanlar).      
1-ci qrupa ABŞ, Rusiya və Türkiyəni aid etmək olar.
Amerika  Birləşmiş  Ştatları.  Hazırda ABŞ-da  gəlir  vergisi
əhalinin  demək  olar  ki,  2/3  hissəsinə  tətbiq  edilir.  Ən  az
əməkhaqqı əldə edən şəxslər gəlir vergisindən azaddırlar.
Federal büdcənin gəlirlərinin əsas hissəsini fiziki şəxslərin və
hüquqi şəxs statusu olmayan fərdi müəssisələrin və ortaqlıqların
ödədikləri gəlir vergisi təşkil edir. Gəlir vergisinin vergitutma
bazası müəyyənləşdirilərkən müxtəlif mənbələrdən əldə edilən
gəlirlər cəmlənir, həmin məbləğdən bu gəlirlərin əldə edilməsi
ilə  bağlı  olan  xərclər  çıxılır  və  qalan  məbləğ  gəlir  vergisi
şkalasına uyğun olaraq vergiyə cəlb olunur.
Federal hökumət hazırda əsasən fiziki şəxslərin gəlir vergisi
və korporativ gəlir vergisi hesabına maliyyələşir.
• Gəlir vergisi ödəyicilərinin 0,1%-i ümumi federal vergilərin
17,4%-ni ödəyirlər;
• Gəlir vergisi ödəyicilərinin 1%-i ümumi federal vergilərin
228