ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
istehsalı və marketinqi üçün üzərinə qlobal məsuliyyət götürür.
Bu halda filial deyək ki, baş şirkətin yalnız miniatürdə (kiçik
həcmdə)  istehsal  etdiyi  malların  bütün  çeşidinin  istehsalı  ilə
müqayisədə böyük innovasiya rolunu oynayır. Məsələn,  ABŞ-
dan bir Kanada avtomobil TMK-sının filialı konkret avtomobilin
işlənib hazırlanması və istehsalı üçün səlahiyyət əldə etmişdir.
Yığılmış avtomobillərin çeşidinin aşağı salınması və bu modelin
istehsalatda  konsentrasiyası  hesabına  filial  bu  avtomobilin
dizayn  sahəsində  istehsal  bazasını  dərinləşdirdi  və  yerli
tədarükçüləri, həmçinin təcrübəli mütəxəssisləri  cəlb etməyə
müvəffəq  oldu.  TMK  şəbəkələri  çərçivəsində  dərin  inteqra -
siyanın artımı bu cür strategiyalardan daha çox istifadənin, baş
şirkətin və filialların konkret fəaliyyət növlərində böyük ixtisas -
laşma səviyyəsinin ifadəsidir.
Filialın  texnoloji  imkanları  –  ikinci  determinantdır.  TMK
texnologiyaları filiala verərkən, müxtəlif nəsil və mürəkkəblik
səviyyəli texnologiyalar arasında seçim imkanına malikdir. Hər
bir texnologiya müxtəlif səviyyəli mürəkkəb, adi quraşdırmadan
tutmuş elmi-tədqiqat işlərinə qədər proseslərdən ibarət ola bilər.
Ötürülən texnologiyanın və ya funksiyanın seçilməsi şirkət üçün
bütövlükdə  məsrəf  və  qazancının  hesablanmasından  sonra
müəyyən edilir. Lakin həlledici amil olaraq, filialın texnologiyanı
səmərəli istifadə etmək qabiliyyəti qalır: filialda bunun üçün nə
qədər  az  imkan  olarsa,  ötürülən  texnologiya  o  qədər  aşağı
səviyyədə olacaq.
Hazırda daha çox şirkət öz maliyyə əməliyyatlarını "əlverişli"
vergitutma olan ölkələrdə və ya iqtisadi zonalarda  (maliyyə
fəaliyyətinin ofşor mərkəzlərində və ya "vergi sığınacaqları"nda)
həyata keçirməyə üstünlük verir. Bacarıqla planlaşdırılarsa, bu,
vergilərin məbləğini xeyli aşağı salmağa imkan verir. Şirkət belə
yurisdiksiyada ilkin qeydiyyat üçün müəyyən edilmiş rüsumu
ödədikdən və illik ödənişləri həyata keçirdikdən sonra tamamilə
qanuni  yolla  öz  aktivlərini  "ana"  ölkədə  vergitutmadan  azad
etmək imkanı qazanır. Vergi sığınacaqları hesab olunan ölkələr
üçün belə siyasət dövlət büdcəsinin doldurulmasının dayanıqlı
mənbəyidir.
İqtisadiyyatın qloballaşması birbaşa vergilər üzrə ödənişlərlə

---

218