ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
kompleksi sahəsində innovasiya məhsullarının istehsalı üçün
dövlət sifarişlərinin alınmasında lobbilərdən istifadə edir və  yeni
texnologiyaların işlənib hazırlanmasına və kommersiyalaşdırıl -
masına böyük həcmdə maliyyə resurslarını əldə edə bilirlər. Buna
nümunə kimi Pentaqon tərəfindən həyata keçirilən 5-ci nəsil
qırıcı təyyarələrin istehsalı üçün elan etdiyi tenderi göstərmək
olar. Bu layihə çərçivəsində sınaq nümunələri hazırlamaq üçün
ötən əsrin 90-cı illərində iki Amerika korporasiyasının - Boeing
və  Lockheed  Martin  -  hər  birinə  660  mln.  dollar  ayrılmışdı.
Aparılmış  çoxsaylı  testlərdən  sonra  Lockheed  Martin  korpo -
rasiyası qalib elan edilmiş və həmin şirkət Pentaqondan yeni
qırıcı təyyarənin hazırlanmasına və istehsalına 200 mlrd. dollar
vəsait almışdır. Boeing də öz növbəsində dəyəri bir neçə milyard
ABŞ dolları olan yeni raketdən müdafiə sistemi - PRO uçun
müqavilə əldə etmişdir [11].
Yeni  texnologiyalardan  eksklüziv  istifadə  məqsədilə  daha
kiçik  şirkətlərin  alınması.  XX  əsrin  90-cı  illərinin  sonundan
başlayaraq  innovasiya məhsulu və ya prosesi ilə bazara çıxmağa
hazırlaşan kiçik şirkətlərin işləyən prototip yaratdığı anda TMK-
lar tərəfindən  alınması praktikası geniş yayılmışdır. Bu zaman
elmi tədqiqatlara və sınaq-konstruksiya işləri üçün bütün xərcləri
kiçik  şirkət  çəkir,  TMK  isə  öz  resurslarından  yalnız  yeni
texnologiyanın  kommersiyalaşdırılmasının  son  mərhələsi  -
kütləvi istehsalın təşkili üçün istifadə edir. Bu halda TMK rəsmi
olaraq elmi-tədqiqat fəaliyyətinə bilavasitə qoyuluşlar həyata
keçirmir, belə ki, kənar şirkətin alınmasına sərf olunan məbləğ
birləşmə və alınmalar statistikasında (mergers and acquisitions)
nəzərə alınır və TMK-ların elmi tədqiqatlara yönəltdiyi xərclər
statistikasında əks etdirilmir. Yeni texnologiyaların alınmasının
bu üsulu proqram təminatı, elektron rabitə vasitələri istehsalında
və informasiyanın emalında daha geniş yayılmışdır. Buna misal
kimi Amerika Birləşmiş Ştatlarında dünyanın ən iri proqram
təminatı  istehsalçısı  olan  Microsoft  korporasiyası  tərəfindən
Kaliforniyanın çox da böyük olmayan və kompüter sistemlərinin
qorunmasında  ixtisaslaşan  XDegrees-i  alınmasını  göstərmək
olar. Bu şirkət iri şirkətlərin kompüter sistemləri arasından keçən
informasiya axınlarının müdafiəsi üçün yeni proqram təminatı

---

195