Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr

Mavzuga  taalluqli  tayanch  so‘z  va  iboralar:  o‘zgaruvchan  tok  generatori,  rotor,  stator, 

to‘g‘rilagich  bloki,  ventilyator,  o‘yg‘otish  chulg‘ami,  o‘yg‘otish  toki;  unim  va  to‘la  unim  bilan 

ishlash  nuktalari,  induktorli  va  qisqartirilgan  tumshuqsimon  qutbli  generatorlar,  elektromagnit, 

kontakt-tranzistorli, kontaktsiz-tranzistorli va integral rostlagichlari. 

 

   2.1. Elektr ta’minot tizimining tarkibiy sxemasi. 

 

   Elektr ta’minot tizimi  avtomobildagi  barcha  iste’molchilarni  elektr  energiya  bilan  ta’minlash uchun 

xizmat qiladi va uning tarkibiga asosan generator, kuchlanish rostlagichi, akkumulatorlar  batareyasi kiradi. 

   Generator avtomobildagi elektr energiyaning asosiy manbai bo‘lib,  dvigatel  o‘rta va katta aylanishlar 

chastotasi  bilan  ishlab  turganda  hamma  iste’molchilarni  elektr  toki  bilan  ta’minlaydi  va  akkumulatorni   

zaryad  qiladi.  Akkumulatorlar  batareyasi  yordamchi elektr energiya manbai bo‘lib,  u asosan ichki yonuv 

dvigatelini ishga tushirish jarayonida starterni tok bilan ta’minlash  hamda  generator ishlamayotganda yoki 

uning aylanishlar chastotasi me’yoridan past bo‘lgan  hollarda  iste’-molchilarni elektr toki bilan ta’minlash 

vazifasini bajaradi. 

   Generator  tasmali  uzatma  orqali  dvigatelning  

tirsakli    validan  harakat  olganligi  sababli  uning 

aylanishlar  chastotasi  va  demak,    ishlab  chiqarayotgan 

kuchlanishi  juda  keng  doirada  o‘zgarib  turadi. 

Generator 

kuchlanishining 

belgilangan 

qiymat 

darajasida  avtomatik  ravishda  ushlab  turish  xizmatini 

kuchlanish  rostlagichi bajaradi. 

  Elektr  ta’minot  tizimining  tarkibiy  sxemasi 

quyidagi  ko‘rinishga  ega  (2.1-rasm)  .    Bu  sxemadan 

generator  beradigan  kuchlanish  va  akkumulatorlar 

batareyasidagi EYUK ning o‘zaro munosabatini, ularning toklari qay tarzda sarf bo‘lishini kuzatish mumkin: 

           agar  U

g  

> E

b

  bo‘lsa,  u holda  I

g

 = I

bz

 + I

yu

 ; 

           agar  U

g

 < E

b

  bo‘lsa,  u holda  I

g

 + I

br

 = I

yu

 ; 

           agar  U

g

 = 0   bo‘lsa,  u holda  I

br

   =  I

yu

 . 

  Bunda 

U

g

 - generator kuchlanishi, 

E

b

 – akkumu-latorlar batareyasining EYUK, 

I

g

 - generator toki,  

I

bz

 - 

akkumulatorlar batareyasining zaryadlanish vaqtidagi iste’mol qilgan toki, 

I

br

 

- akkumulatorlar batareyasining 

razryadsizlanish vaqtida bergan toki, 

I

yu

 

- iste’molchilarga sarf bo‘ladigan yuklama tok.