Eksperimentni rejalashtirish va eksperimentni natijalarini qayta ishlashda asosiy tushunchalar

Eksperiment tadqiqotlarni samarali (effektiv) o‘tkazish uchun oldindan tayyorgarlik qurish kerak, buning uchun:

• Eksperiment tadqiqotlarni samarali (effektiv) o‘tkazish uchun oldindan tayyorgarlik qurish kerak, buning uchun:
• - eksperiment o‘tkazish uslubiyotini yaratish;
• - kerakli materiallar, asboblarni tayyorlash;
• - kerakli qurilmalar, stendlarni yaratish kerak bo‘ladi.
• Eksperiment uslubiyoti o‘z ichiga quyidagilarni oladi: eksperimentlarni maqsadi va vazifasi; o‘zgartiriladigan faktorlarni tanlash, o‘lchash usullari va vositalari; eksperimentni o‘tkazish ketma-ketligini aniqlash, olingan eksperiment qiymatlarni qayta ishlash va taxlil qilish.
• Eksperimentning maqsadi va vazifalari ishchi gipoteza va nazariy ishlamalar asosida chiqariladi.
• O‘zgaruvchi faktorlarni tanlash esa tadqiqot qilinayotgan ob’ekt yoki jarayon to‘g‘risidagi nazariy ma’lumotlar asosida amalga oshiriladi. Maqsad va vazifalardan asosiy va ikkilamchi faktorlar aniqlanadi.
• Eksperiment o‘tkazishda o‘lchov usullari va vositalarini to‘g‘ri tanlash kerak. O‘lchov apparatlari mumkin bo‘lgan faktorlarni o‘zgarish diapazoni va kerakli aniqlikka mos ravishda tanlanadi.

Eksperimentlarni rejalashtirish esa matematik usullardan foydalanmasdan amalga oshirilgan bulib, tula ravshida eksperimentatorning intuitsiyasiga boglik bulgan. Eksperiment jaraenini matematik statistika usullari bilan formalashirilgandan sung, eksperimental ishlarni utkazish va rejalashtirishdagi tartibsizlikni yukotishga olib keladi. Ushbu formalashtirish kuydagilarni amalga oshirish imkonni beradi:

• Eksperimentlarni rejalashtirish esa matematik usullardan foydalanmasdan amalga oshirilgan bulib, tula ravshida eksperimentatorning intuitsiyasiga boglik bulgan. Eksperiment jaraenini matematik statistika usullari bilan formalashirilgandan sung, eksperimental ishlarni utkazish va rejalashtirishdagi tartibsizlikni yukotishga olib keladi. Ushbu formalashtirish kuydagilarni amalga oshirish imkonni beradi:
• - bir kator makbul (optimal) xususiyatlarga ega bulgan eksperimentni matematik modelini olish,misol uchun bir vaktni uzida natijalarning katta anikligini taxminlash bilan tajribalar sonini kamaytirish;
• - eng yaxshi yullar orkali eksperiment natijalariga ishlov berish va olingan (kayta ishlangan) natijalardan anik formallashgan koidalar asosida yechimlarni kabul kilish.