Eksperimental psixologiya

Tanlash chastotasining % da ifodalanishi.

Asar janri	O’g’il bolalar		Qizlar		Barcha tanlanma
	Absolyut	%	Absolyut	%	Absolyut	%
A	104	20,8	59	11,8	163	16,3
B	37	7,4	50	10,0	87	8,7
C	87	17,4	179	35,0	266	26,6
D	19	3,8	27	5,4	46	4,6
E	41	8,2	3	0,6	44	4,4
F	8	1,6	29	5,8	37	3,7
G	20	4,0	11	2,2	31	3,1
H	145	29,0	82	16,4	222	22,2
J	12	2,4	16	3,2	28	2,8
K	27	5,4	44	8,8	71	7,1
f	500	100,0	500	100,0	1000	100,1

Ko’pincha birlamchi natijalarni jadval bilan bir vaqtda grafik shaklida ham aks ettiriladi:

Bu ustunsimon diagramma deb ataladi. Xuddi shu natijalarni gistogramma shaklida ham ifodalash mumkin.

Gistogramma tuzishda x o’zgaruvchi nol bo’lishi mumkin. Shuning uchun dastlabki natijalarni guruhlarga ajratish talab qilinadi. Guruhlashtirish deganda, x o’zgaruvchining bir nechta qiymatini 1 ta umumiy razryadga birlashtirish tushuniladi. Guruhlashtirish faqat eksperimental ma’lumotlar juda ko’p bo’lganda qo’llaniladi. Guruhlashtirishni tushuntirish uchun misolga murojaat qilaylik. Bizga shunday sonlar qatori berilgan: (psixologik testni to’g’ri yechgan kishilar soni).

25	33	35	37	55	27	40	33	39	29
34	29	44	36	22	51	29	21	28	29
33	42	15	36	41	20	25	38	47	32
15	27	27	33	46	10	16	34	18	14
46	21	19	26	19	17	24	21	27	16

Bu ko’rsatkichlarni guruhlashtirish uchun unda eng maksimal (55) va minimal (10) qiymatini topib, ular o’rtasidagi taqsimlash ko’lamini topamiz, (55-10=45) 10 tadan kam bo’lmagan sonlar guruhini tashkil qilish uchun bizning misolimizda, sinflar ko’lami 5 tadan kam bo’lmasligi kerak. Bu guruhlashtirish quyidagicha ko’rinishga ega:

Guruhlashtirish sinfi	Sinf chegarasi	Sinflarning aniq chegarasi	Sinfning markazi	Dastlabki taqsimlash	Uchrash chastotasi
10	55-59	54,5-59,5	57	1	1
9	50-54	49,5-54,5	52	1	1
8	45-49	44,5-49,5	47	111	3
7	40-44	39,5-44,5	42	1111	4
6	35-39	34,5-39,5	37	111111	6
5	30-34	29,5-34,5	32	1111111	7
4	25-29	24,5-29,5	27	1111111111	12
3	20-24	19,5-24,5	22	11111	6
2	15-19	14,5-19,5	17	1111111	8
1	10-14	9,5-14,5	12	11	2
					f = 50

Psixologik tadqiqot natijalarini tahlil qilishda ko’pincha o’rtacha arifmetik qiymat (M) va mediana (Me) dan foydalaniladi. Dastlabki natijalar uncha ko’p bo’lmaganda guruhlashtirish talab etilmasa, ularning o’rtacha arifmetik qiymati quyidagicha aniqlanadi: dastlabki qiymat (x) lar yig’indisi dastlabki berilganlar (N) yig’indisiga bo’linadi.