Экспериментал психология предмети

Mustaqil ishlash va izlanishning asosiy shakllari
Dars o‘tilgandan so'ng bajariladigan ishlar, uy vazifalarini bajarishda darslik, o‘quv qo'llanmalari bilan ishlash, konspekt tay­yorlash.

1. Tipik topshiriqlami yechish. Bunda talaba awalgi bilimlarini xotirasida qayta tiklaydi va qisman qayta o'zgartirib, aniq top- shiriqlarda qo'llaydi. Masalan: masala, mashq yechish;

   
   

2. 0‘rganilgan bilimlami tipik boMmagan sharoitda qo‘llash. ’ Talaba o'rgangan bilimlaridan yangi sharoitda foydalanadi. Sharoit- larda ma’lum umumiylik bo‘lishi mumkin.

   
   

3. Ijodiy faoliyatga asos yaratish. Bunda talaba o‘rganilayotgan sohaning mohiyatiga tushunadi, uning yangi munosabat, bogianishlarini aniqlaydi, g'oyalar va tushunchalami yangi shar- oitga bog'laydi.

   
   

Barcha mustaqil ishlar talabalarda ijodiy ishlash ko‘- nikmasini hosil qilishga qaratilgan.

1. Bilimlami dastlabki shakllanishiga, idrok qilishga undaydi- gan vazifalar. Bunda o'quvchi-talabalar maqsadga erishishi uchun nima talab qilinishini bilishi lozim. Vazifalar — axborotlarni, ma’lumotlarni o‘zlashtirishga qaratilgan boMadi.

   
   

2. O'zlashtirishga axborot, ma’lumotlarni xotirada saqlash va qayta jonlantirish va qayta ishlashga qaratilgan topshiriqlar. Bunda, awal egallangan bilimlami faollashtirish asosida bajariladigan hamda aniq sharoitda tatbiq etish talab qilinadigan vazifalar.

   
   

3. Awal o‘zlashtirilgan, qolipga tushgan, tajriba to‘planishi natijasidagi bilim, malaka, ko‘nikmalarga yangicha nuqtayi nazar- dan yondashishni talab qiluvchi topshiriqlar. Ularda masalaning mohiyatini izlash, yangicha yechimlar topish, yangicha g‘oya, fikrlar bilan ifodalashni talab etiladigan vazifalar.

   
   

4. Ijodiy faoliyatga undovchi topshiriqlar.

   
   

Bunda, yangi yoki oldindan ma’lum bo‘lsa-da, ungacha bosh- qacha nuqtayi nazardan qaralgan g‘oya, fikrlarni tadqiq qilish, ya’ni axborotlar to'plash, ular ustida ishlash, o‘z fikrini bildirishga undaydigan topshiriqlar, vazifalar beriladi.

Mustaqil ishlarning ajralmas qismi bu mustaqil tahsildir. 0‘quvchi, talabalaming mustaqil tahsili ularni o‘z bilimlarini ken- gaytirish, chuqurlashtirish, mavjud malaka va ko‘nikmalami tako- millashtirish hamda ularning yangilarini o'zlashtirishga bo‘lgan in- tilishidir.

Mustaqil tahsilning asosiy maqsadi o‘quvchi-talabalarni shaxsiy va kasbiy sifatlarini shakllantirishda o‘z ustida ishlash ustunligidir. Mustaqil tahsilning asosiy metodi adabiyotlar ustida individual ish- lashdir. Talabalar mustaqil ishini tashkil etishda muayyan fan (kurs) ning xususiyatlarini, shuningdek, har bir talabaning akademik o‘zlashtirish darajasi va qobiliyatini hisobga olgan holda quyidagi shakllarda

ayrim nazariy mavzulami o‘quv adabiyotlari yordamida mustaqil o‘zlashtirish;

• Prezident asarlari va iqtisodiy masalalarni tadqiq qilishga

  
  

Talabaning mustaqil ishi o‘quv rejasida O‘zbekiston tarixi fanini o‘zlashtirish uchun belgilangan o‘quv ishlarining ajralmas qismi bo‘lib, u uslubiy va axborot resurslari jihatdan ta’minlanadi hamda bajarilishi reyting tizimi talablari asosida nazorat qilinadi. 1.3. Universitetda talabaning haftalik mustaqil ishlarini umumiy hajmi 60 soatni tashkil etadi. 1.4. O‘quv semestri yakunida talabaning mustaqil ishi bo‘yicha to‘plagan reyting ballari fan bo‘yicha auditoriyadagi o‘quv ishlariga berilgan reyting ballari bilan birgalikda reyting qaydnomasida qayd etiladi. II. Talaba mustaqil ishining maqsad va vazifalari 2.1. Talaba mustaqil ishining asosiy maqsadi o‘qituvchi rahbarligi va nazorati ostida talabada muayyan o‘quv ishlarini mustaqil ravishda bajarishi uchun zarur bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni shakllantirish va rivojlantirishdan iborat. 2.2. Talaba mustaqil ishining vazifalari quyidagilardan iborat: - O‘zbekiston tarixini o‘rganishda qo‘lga kiritilayotgan yangi bilimlarni mustaqil tarzda puxta o‘zlashtirish ko‘nikmalariga ega bo‘lish; - O‘zbekiston tarixi faniga doir kerakli ma’lumotlarni izlab topish, materialni tahlil qilishning qulay usul va vositalarini aniqlash; - axborot manbalari va manzillaridan samarali foydalanish; - an’anaviy o‘quv va ilmiy adabiyotlar, me’yoriy hujjatlar bilan ishlash; - elektron o‘quv adabiyotlari va ma’lumotlar banki bilan ishlash; - Internet tarmog‘ida yoritilib borilayotgan tarix fanining yangiliklaridan maqsadli foydalanish; - O‘zbekiston tarixi fanidan ma’lumotlar bazasini tashkil etish; - ish natijalarini o‘qituvchi xulosasi asosida qayta ishlash; - mustaqil ishda o‘qituvchi tomonidan berilgan topshiriqlarni bajarishda tizimli va ijodiy yondashish; - talaba tomonidan ishlab chiqilgan echim yoki g‘oyani asoslash va jamoada himoya qilish. III. Talaba mustaqil ishining tashkiliy shakllari 3.1. Talaba mustaqil ishini tashkil etishda O‘zbekiston tarixi fanining xususiyatlarini, shuningdek, har bir talabaning akademik o‘zlashtirish darajasi va qobiliyatini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalaniladi: - mavzularni o‘quv adabiyotlari yordamida mustaqil o‘zlashtirish; - berilgan mavzu bo‘yicha referat tayyorlash; - seminar mashg‘ulotlariga tayyorgarlik ko‘rish; - ilmiy maqola, anjumanga ma’ruza tezislarini tayyorlash. O‘qitilayotgan fanning xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, talaba mustaqil ishini tashkil etishda boshqa shakllardan ham foydalanishi mumkin. 3.2. O‘quv fani bo‘yicha namunaviy va ishchi dasturlarda talaba mustaqil ishining shakli, mazmuni va hajmi ifoda etiladi. 3.3. Talaba mustaqil ishi uchun ajratilgan vaqt byudjetiga mos ravishda har bir fan bo‘yicha tegishli kafedralarda mustaqil ishning tashkiliy shakllari, topshiriqlar variantlari ishlab chiqiladi va kafedra yig‘ilishida tasdiqlanadi. 3.4. Mustaqil ishni bajarish uchun fan bo‘yicha talabalarga zaruriy metodik qo‘llanma, ko‘rsatma va tavsiyalar ishlab chiqiladi. IV. Talaba mustaqil ishining axborot ta’minoti 4.1. Talabalarga berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarish bo‘yicha dastlabki ko‘rsatma va tavsiyalar qayd etiladi. 4.2. Mustaqil ishni bajarish uchun talabaga axborot manbai sifatida darslik va o‘quv qo‘llanmalar, metodik qo‘llanmalar va ko‘rsatmalar, ma’lumotlar to‘plami, ilmiy va ommaviy davriy nashrlar, Internet tarmog‘idagi tegishli ma’lumotlar va boshqalar xizmat qiladi. 4.3. Universitet axborot-resurs markazida talabalarga mustaqil ishlarni o‘z vaqtida bajarish uchun komp’yuter texnikasi va internet tarmog‘idan samarali foydalanish uchun shart-sharoitlar yaratilib beriladi. V.Talabalar mustaqil ishini nazorat qilish va baholash .1. Har bir fan bo‘yicha talaba mustaqil ishiga rahbarlik qilish professor-o‘qituvchi shaxsiy ish rejasining tashkiliy-uslubiy bo‘limi (1540 soat doirasi)da qayd etiladi. 5.2. Talaba mustaqil ishiga rahbarlik qilish kafedrada tuziladigan konsultatsiyalar jadvali asosida amalga oshiriladi. 5.3. Talaba mustaqil ishini nazorat qilish o‘quv mashg‘ulotlarini bevosita olib boruvchi o‘qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. 5.4. Talabaning mustaqil ishi, muayyan fan ishchi dasturida ajratilgan soatlarga mos reyting ballari bilan baholanadi va natijasi fan bo‘yicha talabaning umumiy reytingiga kiritiladi. 5.5. Mustaqil ishlarni baholash mezonlari talabalarga o‘quv yili (semestr) boshida e’lon qilinadi. 5.6. Talabaning mustaqil ishi kafedrada o‘quv yili mobaynida saqlanadi. VI. Mustaqil ish mavzulari bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar 1- O’zbekiston Respublikasi Birinchi Mustaqillik tufayli xalqimizning o‘z yurti, tili, madaniyati, qadriyatlari tarixini bilishga, o‘zligini anglashga ortib borayotgan qiziqishi. Hozir O‘zbekiston deb ataluvchi hudud, ya’ni bizning Vatanimiz nafaqat SHarq, balki umumjahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri bo‘lganligining jahon hamjamiyati tomonidan tan olinishi. Ongi yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, xulq-atvori bilan o‘zgalarga ibrat bo‘ladigan bilimli, ma’rifatli kishilarni tarbiyalashda tarix fanining o‘rni. XX asr boshidagi ma’rifatchilik harakatining namoyandalari Mahmudxo‘ja Behbudiy, Munavvar Qori, Fitrat, Tavallo kabi siymolarning faoliyati. Tarixiy xotirasi bor inson – irodali inson. Tarix saboqlari insonni hushyorlikka o‘rgatadi, irodasini mustahkamlaydi. 2700 yillik o‘zbek davlatchilik tarixi. Qadimgi qo‘lyozma “Avesto”ning tarixiy ahamiyati. Beruniy, Buxoriy, Amir Temur, Mirzo Ulug‘bek, Mirzo Boburlarning vorisi ekanligimiz. O‘zbek nomining paydo bo‘lishi. Xalqning nomi bilan emas, balki madaniyati, ma’naviyati orqali bilinishi. Tariximiz kabi, qadim madaniyatimizning yaratilishida ko‘plab etnik guruhlar, elelatlar o‘z ulushini qo‘shganligi. Biz haqqoniy tariximizni tiklashimiz, xalqimizni, millatimizni ana shu tarix bilan qurollantirishimiz zarurligi. Davlatimiz, millatimizning haqqoniy ilmiy tarixini yaratish g‘oyat muhim va dolzarb masalaga aylanishi lozimligi.