|
Eksperimental o'zgaruvchi turlar
Reja:
Eksperimental o'zgaruvchi turlar
Eksperiment psixologik tadqiqot usuli
Eksperimental gipoteza
Psixologik eksperimentning o'ziga xos xususiyatlari. Sabab-oqibatni psixologik tushunish. Psixologik eksperimentda sabab-oqibat xulosasi va sub'ektiv o'zgaruvchilar. (Boshqa usullardan farqli ravishda. Faoliyat, ishonchlilik, tashkiliylik. Gipotezaning xususiyatlari. Eksperimental induktsiya qilingan psixik hodisalarni ob'ektivlashtirishning adekvatligi va noaniqligi. Kempbell sababiy shart-sharoitlar, sabab va korrelyatsiya, artefaktlar).
Eksperiment ilmiy tadqiqotning asosiy usullaridan biridir. Umumiy ilmiy ma’noda eksperiment ilmiy va amaliy gipotezalarni sinab ko‘rishga qaratilgan, qat’iy isbot mantig‘ini talab qiluvchi va ishonchli faktlarga asoslangan maxsus tadqiqot usuli sifatida ta’riflanadi. Eksperimentda doimo (eksperimental) vaziyat yaratiladi, o'rganilayotgan hodisalarning sabablari aniqlanadi, bu sabablar harakatlarining oqibatlari qat'iy nazorat qilinadi va baholanadi, o'rganilayotgan hodisalar o'rtasidagi bog'liqlik aniqlanadi.
Eksperiment psixologik tadqiqot usuli sifatida yuqoridagi ta'rifga mos keladi, lekin ma'lum bir o'ziga xoslikka ega. V.N. Drujinin psixologik eksperimentning o'ziga xos xususiyati sifatida tadqiqotning "ob'ektining sub'ektivligi" ni ajratib ko'rsatadi. Inson bilish ob'ekti sifatida faoliyatga, ongga ega va shuning uchun uni o'rganish jarayoniga ham, uning natijasiga ham ta'sir qilishi mumkin.
Psixologik eksperimentning vazifasi ichki ruhiy hodisani ob'ektiv kuzatish uchun qulay qilishdir. Bunday holda, o'rganilayotgan hodisa tashqi xatti-harakatlarda adekvat va bir ma'noda namoyon bo'lishi kerak, bu uning paydo bo'lish shartlari va borishini maqsadli nazorat qilish orqali erishiladi.
Tajribaning haqiqiyligi va ishonchliligi
Eksperimental protseduralar ideal eksperiment, mos eksperiment va cheksiz eksperiment tushunchalari yordamida ishlab chiqiladi va baholanadi.
D. Kempbell eksperimentning ichki haqiqiyligiga tahdid soladigan quyidagi omillarni aniqlaydi: fon omili, tabiiy rivojlanish omili, sinov omili, o'lchov xatosi, statistik regressiya, tasodifiy bo'lmagan tanlash, skrining. Agar ular nazorat qilinmasa, ular tegishli effektlarning paydo bo'lishiga olib keladi.
Korrelyatsiya tadqiqotlari
Korrelyatsiya tadqiqoti nazariyasi ingliz matematigi K.Pirson tomonidan ishlab chiqilgan. Korrelyatsiya - bu bir nechta (ikki yoki undan ortiq) o'zgaruvchilar o'rtasidagi statistik bog'liqlik haqidagi farazni tasdiqlash yoki rad etish uchun olib boriladigan tadqiqot. Psixologiyada aqliy xususiyatlar, jarayonlar, holatlar va boshqalar o'zgaruvchan rolni bajarishi mumkin.
Psixologik sabablarni talqin qilish muammosi mualliflarning psixologik tushuntirishni qurishga nisbatan nazariy munosabatlari va uslubiy pozitsiyalari bilan chambarchas bog'liq. Eksperimental usulga kirish bo'yicha o'quv adabiyotlarida, odatda, sababiy gipotezalarni tekshirish eksperimental tadqiqotning vakolati ekanligi ta'kidlanadi. Bunday darsliklarda kamida ikkita mavzu majburiydir, garchi haqiqatda mualliflar ularga teng bo'lmagan e'tibor berishadi: psixologik nazariyalar va gipotezalarda sababiy bog'liqlikni tushunish muammosi va raqobatdosh farazlar muammosi. O'zgaruvchilar o'rtasidagi munosabatlarning yo'nalishini o'rnatish - psixologik sabab-oqibatning o'ziga xos xususiyatlarini muhokama qilishning uchinchi mavzusi.
Sabab-oqibat xulosasi uchun shartlar ba'zi moddiy shart-sharoitlarning (yoki omillarning) boshqalarga ta'sirini nazarda tutadigan jismoniy sabablarni tushunish asosida quriladi. Umumlashtirilgan yoki universal deb ataladigan bayonotlarda aks ettirilgan qonunlar haqidagi taxminlar sabab-oqibat talqinlari uchun bir xil darajada muhim asos bo'lib xizmat qiladi. Eksperimental fikrlash me'yorlarini umumlashtiruvchi adabiyotlarda sabab-oqibat xulosasi birinchi navbatda bog'liq bo'lgan savol alohida muhokama qilinadi: ushbu qonunlarga yoki eksperimentator tomonidan boshqariladigan shartlarga murojaat qilish. Psixologik qonunlar deduktiv tarzda qo'yilgan umumlashma va empirik tarzda taqdim etilgan (u yoki bu usul bilan ochilgan) qonuniyatlar amal qilishning ko'rinishi sifatida turli voqeliklarga - nazariyalar olamiga va empirik voqelik olamiga (psixologik voqelik) tegishlidir. Bir qator mualliflar uchun bu farq psixologiyada eksperimental usulning qo'llanilmasligi to'g'risidagi da'volar uchun asos bo'lib xizmat qiladi, chunki aqliy dunyo sub'ektiv voqelik sifatida noyobdir va unda umumiy qonunlar mavjud emas. tashqaridan nazorat qilish harakatlari unga tatbiq etilmaydi va hokazo. Ushbu mavzuning yana bir burilishi - farqlarni izlash, ya'ni. psixologik qonunlarning o'ziga xos xususiyatlari dinamik, statistik (kauzallikni fizikaviy tushunishdagi deterministik bayonotlardan farqli o'laroq), rivojlanish qonunlari va boshqalar.
Psixologik eksperimentda tekshirilgan gipoteza darajalarini farqlash zaruratining ko'rsatilishi bu muammoni qisman hal qiladi. Eksperimental gipoteza har doim empirik tarzda o'rnatilgan naqshlar bilan bog'liq. Biroq, boshqa bir narsa bor - uning orqasida ma'lum bir psixologik nazariya qoidalariga asoslangan tushuntirish tamoyilini o'rnatadigan nazariy faraz mavjud.
Eksperimental gipotezani tekshirishda o‘zgaruvchilarning turlari: mustaqil o‘zgaruvchi, bog‘liq o‘zgaruvchi, qo‘shimcha o‘zgaruvchilar. (Ularning turlari va ularga qo'yiladigan talablar)
Do'stlaringiz bilan baham: |
